تاریخچه مربیان تیم ملی فوتبال ایران

   در حالیکه 109 روز تا آغاز مرحله دوم مسابقات فوتبال مقدماتی جام جهانی 2014 برزیل باقیمانده است، مرحله‌ای که تیم ملی ایران باید روز اول و ششم مرداد‌ماه طی دو دیدار رفت و برگشت برابر تیم مالدیو به میدان برود، "کارلوش کیروش" به عنوان پنجاهمین و یکمین مربی و پانزدهیمن مربی خارجی تاریخ فوتبال ایران انتخاب شد.

این مربی پرتغالی نخستین مربی این کشور است که هدایت تیم ملی ایران را برعهده گرفته است. پیش از وی سه مربی از کرواسی، دو مربی برزیلی، دو مربی مجارستانی، یک مربی انگلیسی، یک مربی آلمانی، یک مربی از بوسنی، یک مربی ایرلندی، یک مربی از اتریش، یکی مربی از شوروی و یک مربی مجارستانی در مقاطع مختلف به عنوان سرمربی روی نیمکت تیم ملی نشسته بودند.

حسین صدقیانی نخستین سرمربی تاریخ فوتبال ایران بود و جیمز گیبل هم اولین مربی خارجی تیم ملی کشورمان محسوب می‌شود اما در دوره این مربی انگلیسی تیم ملی هیچ دیدار تدارکاتی برگزار نکرد تا وی در زمان حضور در ایران تنها در شهرهای مختلف کلاس‌های آموزشی تشکیل دهد.

حسین صدقیانی با حدودا 9 سال هدایت تیم ملی ایران در دو مقطع مختلف بیشترین زمان مربیگری تیم ملی را به خود اختصاص داده است. همچنین به غیر از این مربی‏، حسین فکری، محمود بیاتی، پرویز دهداری، جلال طالبی، برانکو ایوانکوویچ و محمد مایلی کهن تاکنون در دو مقطع مختلف به عنوان سرمربی تیم ملی ایران انتخاب شده‌اند.

ضمن اینکه پرویز دهداری که طی سال‌های 50-51 هدایت تیم ملی را برعهده داشت، در سال 1365 پس از 14 سال دوری برای دومین مرتبه سرمربیگری تیم ملی ایران را بر عهده گرفت‏، در جدول طولانی ترین زمان بازگشت به تیم ملی، در رده نخست قرار گرفته است.

برانکو ایوانکوویچ هم که به همراه تیم ملی به جام جهانی 2006 آلمان صعود کرد، 52 مرتبه روی نیمکت تیم ملی ایران نشست، از این نظر در بین مربیان ایرانی و خارجی تاریخ فوتبال کشورمان رکورددار است. وی تنها مربی خارجی بود که در دو دوره هدایت تیم ملی را برعهده گرفت.

تاریخچه مربیان خارجی تیم ملی:
جیمز گیبل:
آلفرد جیمز گیبل با حقوق هفتگی 20 لیره به ایران آمد و خبر حضور این مربی انگلیسی در دو هفته نامه تربیت بدنی چاپ شد تا وی نخستین مربی خارجی تیم ملی نام بگیرد. در دوره گیبل تیم ملی مسابقه ای را انجام نداد و این مربی تنها در شهرهای مختلف کلاس‌های آموزشی برگزار کرد و در مردادماه 1327 ایران را ترک کرد.

ادموند مایوفسکی:
در دوره دوم فدراسیون دکتر کنی، ادموند مایوفسکی اتریشی با قراردادی معادل هزار مارک در فروردین ماه 1334 سرمربی تیم ملی شد و در چند مسابقه غیر رسمی هدایت ملی پوشان ایرانی را بر عهده گرفت که مهمترین آنها دیدار با تیم باشگاهی ویکتوریا برلین آلمان در تهران بود. وی در سال 1335 ایران را ترک کرد و سرمربی تیم ملی نروژ را برعهده گرفت.

جوزف مساروش:
مساروش مجاری در مردادماه سال 1336 به تهران آمد و به مدت دو سال سرمربی تیم ملی بود. در تیم ملی به همراه این مربی در بازیهای آسیایی 1958 و مقدماتی جام ملت های آسیا 1960 شرکت کرد که توفیقی به دست نیاورد. شکست 4 بر یک برابر پاکستان در زمان هدایت مساروش یکی از بدترین شکست های تاریخ فوتبال ایران بود.

گئورگی سوچ:
در سال 1344هدایت تیم ملی را عهده دار شد و با تیم ملی در بازیهای آسیایی 1966 بانکوک به مقام دوم دست یافت. تیم تحت هدایت این مربی مجاری در خشن ترین تورنمنت فوتبال آسیا دو بار مغلوب برمه شد.

زدراکو رایکوف:
همه این مربی یوگسلاو را با تیم استقلال می‌شناسند اما رایکوف پس از نخستین قهرمانی ایران در جام ملت‌‎های آسیا برای هدایت تیم ملی به تهران آمد. رایکوف در مسابقات جام دوستی تیم ملی را به عنوان نایب قهرمانی رساند. وی سپس هدایت تیم فوتبال جوانان و در نهایت استقلال را برعهده گرفت.

ایگور نتو:
کاپیتان پیشین تیم ملی شوروی که به صورت حرفه‌ای در هاکی روی یخ نیز مربیگری می کرد، در سال 1349 سرمربی تیم ملی شد و در بازی‌های آسیایی 1970بانکوک هدایت این تیم را برعهده گرفت و نتیجه جالب توجهی را کسب نکرد.

فرانک اوفارل:
مشهورترین مربی خارجی بود که در دهه پنجاه سرمربیگری تیم ملی را بر عهده گرفت. اوفارل ایرلندی با سابقه مربیگری در منچستر یونایتد، پس از ناکامی ایران در صعود به جام جهانی 1974 هدایت تیم ملی را بر عهده گرفت و ضمن کسب مدال طلای بازیهای آسیایی 1974 تهران با تیم ملی به بازی‌های المپیک 1976 مونترال صعود کرد.

استانکو پوکله پوویچ:
این مربی کروات نخستین مربی خارجی بود که پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی و پس از ۱۹ سال درحالی هدایت تیم ملی را برعهده گرفت که تیم ایران با هدایت علی پروین از صعود به جام جهانی 1994 ناکام مانده بود. فعالیت استانکو در تیم ملی کوتاه بود و پس از ناکامی در بازی‌های آسیایی هیروشیما برکنار شد. استانکو سپس در این سال‌های هدایت تیم‌های پرسپولیس و پگاه را هم برعهده گرفته است.

والدیر ویرا:
این مربی برزیلی در روزهای حساس مقدماتی جام جهانی 1998 برای هدایت تیم فوتبال امید به ایران آمد، اما شکست ایران از قطر و از دست رفتن شانس صعود مستقیم باعث شد تا داریوش مصطفوی به عنوان رئیس وقت فدراسیون او را به عنوان سرمربی تیم ملی منصوب کند. ویرا در سه مسابقه پلی آف هدایت تیم ملی را بر عهده داشت و با وجود پیروز نشدن، تیم ایران را با حماسه ملبورن به جام جهانی 1998 فرانسه برد.

تومیسلاو ایویچ:
به عقیده بسیاری از صاحبنظران، ایویچ سرشناس‌ترین مربی خارجی است که تاکنون به ایران آمده است. ایویچ اندکی پس از صعود ایران به جام جهانی 1998 سکاندار تیم ملی شد و تیم را به خوبی آماده مسابقات جام جهانی کرد اما شکست عجیب 7 بر یک مقابل تیم رم ایتالیا در دیداری تدارکاتی پایان فعالیتش در تیم ملی بود.

ادمار براگا:
پس از ناکامی تیم ملی در جام ملت‌های آسیا 2000 این مربی برزیلی جانشین جلال طالبی شد تا در مرحله پیش مقدماتی جام جهانی 2002 تیم را رهبری کند. این برزیلی خوش شانس بزرگترین پیروزی تاریخ تیم ملی را با پیروزی ۱۹بر صفر ایران برابر گوام به نام خود ثبت کرد.

میروسلاو بلاژویچ:
سرمربی تیم سوم جهان -کرواسی- برای هدایت تیم ملی در بهمن‌ماه سال 1379 به ایران آمد و تا آبان‌ماه سال 1380 هدایت تیم ملی را در مسابقات مقدماتی جام جهانی 2002 بر عهده داشت اما با شکست ایران برابر ایرلند در بازی پلی آف و ناکامی در صعود به جام جهانی ناکام وداعی تلخ با فوتبال کشورمان داشت.

برانکو ایوانکوویچ:
پروفسور کروات تنها مربی خارجی است که در دو دوره رهبری تیم ملی را بر عهده گرفت و همچنین رکوددار مربیگری در تیم ملی است. برانکو ابتدا از بهمن 1380 تا مهرماه 1381 سرمربی تیم ملی بود و پس از وقفه‌ای یکساله از مهرماه سال 1382 تا خردادماه 1385 که پایان بازی‌های ایران در جام جهانی 2006 المان بود، سرمربی تیم ملی کشورمان بود. صعود به جام جهانی 2006 و مقام سومی جام ملت های آسیا 2004 از افتخارات برانکو در تیم ملی ایران بود. وی به همراه تیم امید هم قهرمانی بازی‌های آسیایی 2002 پوسان شد.

اریش روته مولر:
پس از شکست تلخ تیم ملی فوتبال ایران برابر عربستان در مقدماتی جام جهانی 2010 در تهران علی دایی از سمت سرمربیگری تیم ملی برکنار شد و اریش روته مولر آلمانی برای یک دیدار تدارکاتی و بصورت سرمربی موقت هدایت تیم ملی را برعهده گرفت.

تاریخچه مربیان فوتبال کشورمان ایران
1- حسین صدقیانی از 1320 تا 1329(5 بازی، 2 برد، 3 باخت)
2- آلفرد جیمز گیبل 1327 (بدون دیدار تدارکاتی)
3- مصطفی سلیمی از 1329 تا 1334(5 مسابقه، 2 برد، 2 مساوی، یک باخت)
4- ادموند مایوفسکی از 1334 تا 1335(بدون بازی تدارکاتی)
5- ژوزف مساروش از 1336 تا 1339 (6 مسابقه، 3 برد، یک تساوی، 2 باخت)
6- حسین فکری از 1340 تا 1345(7 مسابقه، 2 پیروزی، 3 تساوی، 2 شکست)
7- گئورگی سوچ از 1344 تا 1345 (7 مسابقه، 4 پیروزی، 3 شکست)
8- حسین فکری سال 1346 (2 مسابقه، یک برد، یک باخت)
9- محمود بیاتی از 1347 تا 1348 (4 مسابقه، 4 پیروزی)
10- زدراکو رایکوف از سال 1348 تا 1349 (4 مسابقه، 3 پیروزی، یک شکست)
11- محمد بیاتی سال 1349 (یک بازی، یک برد)
12- ایگور نتو از 1349 تا 1350 (3 بازی، یک تساوی، 2 باخت)
13- پرویز دهداری از 1350 تا 1351 (2 بازی، یک برد، یک باخت)
14- محمد رنجبر سال 1351 (9 بازی، 5 پیروزی، یک تساوی، 3 شکست)
15- محمود بیاتی از 1351 تا 1352 (یک بازی، یک برد)
16- فرانک اوفارل از 1352 تا 1354(9 بازی، 7 برد، 2 باخت)
17- حشمت مهاجرانی از 1355 تا 1357 (28 بازی، 15 برد، 7 تساوی، 6 باخت)
18- حسن حبیبی از سال 1357 تا 1359 (12 بازی، 9 برد، 2 تساوی، یک باخت)
19- اصغر شرفی از 1359 تا 1360
20- پرویز ابوطالب در سال 1360
21- ناصر ابراهیمی از 1360 تا 1361
22- حسین آبشناسان 1361
23- احمد طوسی 1362
24-  محمود یاوری در سال 1363(6 بازی، 6 برد)
25- ناصر ابراهیمی از 1363 تا 1364 (8 بازی، 2 برد، 4 مساوی، 2 باخت)
26- فریدون عسگرزاده (از 1364 تا 1365)
27- پرویز دهداری از 1365 تا 1367 (20 بازی، 10 برد، 6 تساوی، 4 باخت)
28- محمود یاوری سال 1366
29- رضا وطنخواه سال 1368 (3 بازی، 3 برد)
30- مهدی مناجاتی سال 1368 (3 بازی، 2 برد، یک باخت)
31- علی پروین از 1368 تا 1372 (34 بازی، 15 برد، 11 تساوی، 8 باخت)
32- استانکو پوکله پوویچ از 1372 تا 1373 (4 بازی، یک تساوی، 2 برد، یک باخت)
33- حسن حبیبی
34- محمد مایلی کهن از 1374 تا 1376 (38 بازی، 23 برد، 9 تساوی، 6 باخت)
35- والدیر ویه‌را سال 1376 (3 بازی، 2 تساوی، یک باخت)
36- تومیسلاو ایوویچ سال 1376 (5 بازی، یک برد، 2 تساوی، 2 باخت)
37- جلال طالبی سال 1376 (4 بازی، یک برد، 3 باخت)
38- منصور پورحیدری از 1377 تا 1378 (17 بازی، 9 برد، 5 تساوی، 3 باخت)
39- جلال طالبی سال 1379 (21 بازی، 13 برد، 5 تساوی، 3 باخت)
40- آدمار براگا از سال 1379 تا 1380 (3 بازی، 3 برد)
41- میروسلاو بلاژویچ سال 1380 (19 بازی، 10 برد، 4 تساوی، 5 باخت)
42- برانکو ایوانکوویچ  از 1380 تا 1381 (10 بازی، 4 برد، 4 تساوی، 2 باخت)
43- همایون شاهرخی از1381 تا 1382 (5 بازی، یک برد، یک تساوی، 3 باخت)
44- برانکو ایوانکوویچ از 1382 تا 1385 (42 بازی، 29 برد، 6 تساوی، 7 باخت)
45- امیر قلعه‌نویی از 1385 تا 1386 (17 بازی، 10 برد، 6 تساوی، یک باخت)
46- منصور ابراهیم زاده سال 1386 (3 بازی، 3 تساوی)
47- علی دایی از 1386 تا 1388 (24 بازی، 15 برد، 6 تساوی، 3 باخت)
48- اریش روته مولر سال 1388 (یک بازی، یک تساوی)
49- محمد مایلی کهن سال 1388 (بدون هیچ دیدار)
50- افشین قطبی از 1388 تا 1389 (30 بازی، 16 برد، 6 تساوی، 8 باخت)
51- کارلوس کیروش از 1390 تا....؟