از پیشنهاد به گرت بیل تا مزایده اتوبوس تیم
فوتبال چین: رویایی که از درون متلاشی شد
ژوئن ۲۰۱۶ صدها هوادار فوتبال برای دیدن یکی از بزرگ‌ترین ستاره‌های فوتبال دنیا که به شانگهای نقل مکان می‌کرد، در فرودگاه این شهر جمع شدند.
به گزارش "ورزش سه"، هالک، بازیکن ۲۹ ساله برزیلی، که روزهای اوج خود را می‌گذراند، با قراردادی بالغ بر ۴۶ میلیون پوند به باشگاه شانگهای پورت پیوسته بود تا به عنوان گران‌قیمت‌ترین بازیکن لیگ چین زیر نظر اسون گوران اریکسون، مربی وقت باشگاه، بازی کند. گفته می‌شد این بازیکن هفته‌ای ۳۲۰ هزار پوند دستمزد خواهد گرفت.
همین‌که این مهاجم پا به سالن پروازهای ورودی گذاشت، برای خوش‌آمدگویی یک دسته‌گل در دستانش گذاشتند و یک شال‌گردن با لوگوی باشگاه را روی گردنش انداختند. در سه سال پس از آن، چندین بازیکنان بزرگ دیگر هم با قراردادهایی حتی هنگفت‌تر به هالک در سوپرلیگ چین پیوستند.
۶ ماه پس از ورود هالک به شانگهای پورت، اسکار، ستاره برزیلی چلسی، هم به این باشگاه پیوست. خریدی که حدود ۶۰ میلیون پوند برای باشگاه خرج برداشت. طبق گزارش‌ها دستمزد او ۴۰۰ هزار پوند در هفته بود.
گفته می‌شود دستمزد کارلوس توس، ستاره آرژانتینی، که دسامبر ۲۰۱۶ از بوکاجونیورز به شانگهای شنهوا پیوست حتی از این هم بالاتر بوده است.
ازکیل لاوتزی، بازیکن پاری‌سن‌ژرمن، الکس تکسیرا، مهاجم برزیلی که لیورپول هم رویش دست گذاشته بود، همین‌طور جکسون مارتینز، مهاجم کلمبیایی، دیگر بازیکنان سرشناسی بودند که با قراردادهای نجومی و دستمزدهای هنگفت جذب فوتبال چین شدند.
رونق سوپرلیگ چین با رویاهای شی‌جین پینگ، رئیس‌جمهوری این کشور، برای تبدیل چین به ملتی فوتبالی همراه بود. او سال ۲۰۱۱ از برنامه‌هایش برای راه‌یابی تیم ملی چین به جام‌جهانی و در نهایت انتخاب این کشور به عنوان میزبان این مسابقات خبر داد.
هالک که دوران پرباری را در تیم‌های زنیت سن‌پترزبورگ و پورتو داشت، یکی از خریدهای برجسته شانگهای پورت در ۲۰۱۶ بود
ولخرجی‌های سوپرلیگ چین برای خرید بازیکن هم نشان از واقعی بودن بلند‌پروازی‌های شی‌جین‌پینگ برای تبدیل این ملت به قدرتی بزرگ در فوتبال داشت.
وقتی اسکار چلسی را به مقصد شانگهای پورت ترک کرد، آنتونیو کونته، مربی وقت آبی‌ها، گفت: «بازار چین نه فقط برای چلسی که برای تمامی تیم‌های دنیا یک خطر محسوب می‌شود.»
واکنش آرسن ونگر، مربی پیشین آرسنال، هم این بود: «به نظر می‌رسد چین قدرت اقتصادی لازم برای انتقال کل لیگ اروپا به این کشور را دارد.»
اما این حباب حتی یک دهه هم دوام نیاورد. حالا جابه‌جایی‌ها جهتی مخالف به خود گرفته و بازیکنان اروپایی در حال ترک لیگ این کشور هستند.
با وجود همه ستارگانی که به سوپر لیگ چین پیوستند، جک سیلی نامی چندان شناخته شده محسوب نمی‌شد. فرزند تونی سیلی، مربی پیشین کوئینز پارک رنجرز، دسامبر ۲۰۱۵ با باشگاه چانگچون یاتای قرارداد امضا کرد.
سیلی آن زمان ۲۸ سال داشت و در لیگ دسته اول فوتبال هنگ‌هنک بازی می‌کرد. اما نام‌های بزرگ، استانداردهای بالاتر فوتبال و همین‌طور دستمزدهای بهتر او را به سمت سوپرلیگ چین کشاند.
سیلی به بی‌بی‌سی گفت: «وقتی به سوپرلیگ چین رفتم که فوتبال این کشور هنوز داشت رشد می‌کرد و حضور در آن بسیار هیجان‌برانگیز بود.»
«مردم در مورد سوپرلیگ چین چیزهایی شنیده بودند اما خیلی آن را نمی‌شناختند. اما وقتی به یک نفر که از فوتبال سر درمی‌آورد در موردش حرف می‌زدی، می‌گفت: اوه، پس داری به سوپر لیگ می‌پیوندی. من اصلا از این تصمیمم پشیمان نیستم. تجربه فوق‌العاده‌ای بود.»
تصویری از جک سیلی، مدافع پیشین چانگچون یاتای (در لباس سفید) و اسکار، هافبک هجومی شانگهای پورت در دیدار این دو تیم در مارس ۲۰۱۷
فوق‌العاده اما در حین حال عجیب. او در مورد بازی مقابل برخی از ستارگان بزرگی که به فوتبال چین پا گذاشته بودند، گفت: «به نوعی باید کاملا فراموش کنی که آنها که هستند.»
«فرقی ندارد چطور به موضوع نگاه کنی، این که تو از پله‌های ترقی بالا رفته‌ای یا آنها تنزل کرده‌اند، فقط باید خودت را با آنها برابر بدانی و همه تلاشت را بکنی. اما اوضاع بسیار سور‌رئالی بود. من بازی اسکار را در چلسی دیده بودم و بدیهی است که چون فیفا بازی می‌کردم، همه این بازیکنان را می‌شناختم. باورنکردنی بود.»
در ۲۰۱۹، سوپرلیگ چین به قدری بزرگ شد که حتی گرت بیل که در مقطعی گران‌ترین بازیکن جهان شده بود تا یک قدمی ترک رئال مادرید برای پیوستن به باشگاه جیانگسو سونینگ پیش رفت. گفته می‌شد آنها قراردادی سه ساله به با دستمزد هفته‌ای یک میلیون پوند به او پیشنهاد داده بودند.
اما کمتر از دو سال بعد از آن، اوضاع اقتصادی این باشگاه چنان وخیم شد که حتی مجبور شدند اتوبوس تیم را به مزایده بگذارند.
اما فوتبال چین چگونه از درون متلاشی شد؟
در دسامبر ۲۰۲۰ بعد از اینکه فدراسیون فوتبال چین برای بازیکنان خارجی سقف حقوقی اعلام کرد، اوضاع به تدریج در سرازیری افتاد. آن‌هم درست بعد از اینکه قوانین مالیاتی سفت و سخت تازه تصویب شده از سوی این فدراسیون، نقل و انتقالات « لوکس» با هزینه‌های هنگفت را به شکل سرسام‌آوری گران‌تر کرده بود. قانونی که حتی به سرمایه‌گذاران اجازه نمی‌داد نام خود را روی تیم بگذارند.
فدراسیون فوتبال چین در آن زمان ابراز امیدواری کرد که این اقدام بتواند «فوتبال مبتنی بر پول را مهار» و یک «حباب سرمایه‌گذاری» در تیم ملی چین ایجاد کند.
اداره ورزش چین برای مدتی خرج و مخارج لیگ را زیر نظر داشت. در ۲۰۱۷ هم عزم خود را جزم کرد تا هزینه‌ها را مهار و سرمایه‌گذاری‌های غیرمنطقی را کنترل کند. آنها باشگاها را به آتش‌زدن پول و پرداخت «دستمزدهای بیش از اندازه» به بازیکنان خارجی محکوم کردند.
قانون سقف حقوقی بدون شک تاثیرات مطلوب خود را داشت. این محدودیت به این معنی بود که حداکثر دستمزد بازیکنان خارجی می‌توانند ۵۲ هزار پوند در هفته باشد و این مبلغ بسیار کمتر از چیزی بود که پیش از آن به ستاره‌های فوتبال پیشنهاد می‌شد.
اما این محدودیت برای بعضی تیم‌ها که به دلیل هزینه‌های گزاف بدهی‌های زیادی بالا آورده بودند، کاملا ضروری به نظر می‌رسید.
در این میان مشکلات فزاینده در بخش املاک که عده زیادی از غول‌های ساخت و ساز چین را با مسئله جریان نقدینگی روبه‌رو کرده بود، اوضاع را برای مالکان بسیاری از باشگاه‌ها و به تبع آن خود این باشگاه‌ها سخت کرد.
اما مهم‌تر از همه این‌ها، همه‌گیری ویروس کرونا بود.
به دلیل سیاست‌های سخت‌گیرانه چین برای مهار این ویروس تعداد بازی‌ها کاهش یافت و به مدت بیش از دو سال مسابقات پشت درهای بسته انجام می‌شد. در نتیجه همان‌طور که انتظار می‌رفت درآمدهای ناشی از حق پخش و حمایت‌های مالی به شدت کاهش یافتند.
کارلوس توس که از بوکا جونیورز به شانگهای شنهوا پیوست بعدا گفت سال حضورش در سوپرلیگ چین برایش مثل «تعطیلات» بوده است
سمیر ممیسویچ، مدافع اهل بوسنی و هرزگوین، سال ۲۰۲۰ به باشگاه هبی چین فورچون پیوست. او سال دوم حضور خود در این باشگاه دیگر متوجه مشکلات پشت پرده شده بود.
سمیر به بی‌بی‌سی گفت: «در فصل دوم حضورم در این تیم متوجه شدم یک جای کار ایراد دارد. بعد از چند ماه مشکلات مالی از راه رسیدند. بعد هم مسئله بازیکنان چینی پیش آمد. آنها چندین ماه دستمزد نگرفته بودند و من مطمئن بودم تا آخر آن سال دیگر اثری از باشگاه هبی وجود نخواهد داشت.»
همان‌موقع بیجینگ گوان، یکی از باشگاه‌های برتر لیگ چین، به ممیسویچ پیشنهاد داد به عنوان بازیکن قرضی به آنها بپیوندد. او این پیشنهاد را پذیرفت.
اما هبی که در دوران شکوفایی سوپر لیگ چین، با نام‌های بزرگی چون لاوتزی، خاویر ماسچرانو و جروینیو قرارداد بسته بود، در تلاشی مذبوحانه برای بقا، تصمیم گرفت تیم‌های پایه‌‌اش را منحل کند.
شرکت املاک صاحب باشگاه تا خرخره زیر قرض بود و از پس پرداخت قبوض آب و برق‌اش هم برنمی‌آمد. در چنین شرایطی حتی برخی کارمندان که ماه‌ها به‌طور موقت و بدون حقوق از کار برکنار شده بودند پیشنهاد دادند بدون دریافت دستمزد برای باشگاه کار کنند.
اما همه این کارها بیهوده بود و باشگاه هبی اویل امسال منحل شد.
مسمیسویچ که حالا برای النصر امارات بازی می‌کند، گفت: «برای باشگاه هبی و آنچه بر سرش آمد بسیار متاسفم. آنها یکی از بزرگ‌ترین تیم‌ها بودند و پول زیاد و نام‌ها بزرگی را در اختیار داشتند.»
«اما حالا هیچ چیز از آنها باقی نمانده. واقعا غم‌انگیز است ولی خیلی از باشگاه‌های چینی با چنین شرایطی دست و پنجه نرم می‌کنند. ما شاهد ناپدید شدن گوانجو و ووهان هم هستیم. این واقعا غمناک است.»
«امیدوارم اوضاع فوتبال چین بهتر شود چون پول زیادی به پایش ریخته شده. هر چند فکر نمی‌کنم هیچ‌وقت مثل قبل شود.»
جان هاسِت انگلیسی یکی از طرفداران پر‌و پا قرص گوانجو سیتی است. از نظر او سوپرلیگ چین بدون تیم محبوبش دیگر هرگز مثل قبل نخواهد بود. این باشگاه که در گذشته مربیانی از جمله اسون گوران اریکسون سوئدی و جووانی فان بروکهورست، مربی پیشین آرسنال، را روی نیمکت خود دیده، ماه مارس گذشته منحل شد.
در همه بازی‌های خانگی گوانجو سیتی، هاست منتظر دیدار با هواداران دیگر و پیوستن به آنها برای تشویق تیم بود. او به بی‌بی‌سی گفت: «برای بسیار از هواداران، جنبه اجتماعی این مسئله به اندازه خود فوتبال اهمیت داشت.»
«یک مغازه کوچک بیرون زمین بود که ما قبل از هر بازی در آن نوشیدنی می‌خوردیم. بعد از بازی‌ها هم گروه هواداران محلی در همین مغازه دور هم جمع می‌شدند و آ‌نجا پاتوق شده بود.»
«بخشی از مشکلات از اینجا آب می‌خورد که هیچ‌کدام از باشگاه‌ها برای کسب درآمد برنامه‌ای نداشتند. بلیت‌ها خیلی ارزان هستند. بلیت‌های یک فصل ۵۰ یا ۶۰ پوند قیمت داشت. بلیت‌ها برای بعضی از گروه‌های دانشجویی حتی از این هم ارزان‌تر بود. بیشتر مردم پیراهن تیم را از فروشگاه رسمی باشگاه نمی‌‌خرند و به جای نمونه تقلبی‌اش را تهیه می‌کنند که بیرون ورزشگاه به قیمت ۳ پوند فروخته می‌شود.»
«درآمدزایی برای باشگاه‌ها بزرگ‌ترین مشکل سوپرلیگ چین خواهد بود. با وخیم‌تر شدن اوضاع اقتصادی، این پول از کجا باید بیاید؟»
اواخر پارسال، با شروع شمارش معکوس برای باز شدن در ورزشگاه‌ها به روی هواداران یک سوال دیگر هم مطرح شد: این که پول‌ها کجا رفته‌اند؟
فساد مالی ظاهرا در میان مقامات بالای فوتبال کشور ریشه دوانده بود.
لی تای، هافبک پیشین اورتون و سرمربی سابق تیم ملی چین، نوامبر امسال به اتهام «نقض جدی قانون» بازجویی شد. او کمی پیش‌تر در ماه اوت هم با اتهامات رشوه‌خواری روبه‌رو شده بود.
چن ژیوآن، رئیس سابق فدراسیون فوتبال چین، با اتهامات مشابهی روبه‌رو است و این در حالی است که که سون جون-هو، هافبک کره جنوبی، که برای شاندونگ تایشان بازی می‌کرد، از ماه مه به اتهام دریافت رشوه در بازداشت به سر می‌برد.
اما حالا تنها شمار معدودی از بازیکنان خارجی در لیگ چین باقی مانده‌اند و آن‌هایی هم که در حال حاضر در چین بازی می‌کنند، چه بازیکنان داخلی و چه خارجی، به درخواست‌های مصاحبه بی‌بی‌سی پاسخ ندادند.
اما با وجود مشکلات لیگ، این‌‌طور که پیداست همچنان تقاضا برای فوتبال داخلی وجود دارد.
در ماه آوریل، وقتی بلیت‌های اولین بازی بیجینگ گوان با حضور تماشاگران در ورزشگاه، به فروش گذاشته شده، همه آنها ظرف پنج دقیقه فروخته شد.
بیجینگ گوان یکی از باشگا‌ه‌هایی است که هوادارانش در خط مقدم «اولتراها» (هواداران افراطی) در فوتبال چین قرار دارند. منبع تصویر : GETTY IMAGES
بیجینگ گوان یکی از باشگا‌ه‌هایی است که هوادارانش در خط مقدم «اولتراها» (هواداران افراطی) در فوتبال چین قرار دارند.
آلبرتو دولدان که در چین با لالیگا کار کرده و به عنوان نماینده در آسیا هم قراردادهایی بسته، می‌گوید تلاش و تکاپوی حال حاضر تیم‌های برتر عربستان سعودی برای جذب استعدادهای فوتبال، یادآور دوران اوج سوپرلیگ چین است.
آقای دولدان معتقد است که لیگ چین هنوز هم می‌تواند آینده داشته باشد، آینده‌ای هر چند متفاوت با آنچه زمانی ممکن به نظر می‌رسید.
او به بی‌بی‌سی گفت: «بسیاری از تیم‌های چینی به دلیل مشکلات مالی منحل شدند. اما فکر می‌کنم آینده می‌تواند بهتر باشد چون آنها دارند با بازیکنان جوان کار می‌کنند.»
«به نظرم در پنج، شش و یا هفت سال آینده، ما بازیکنان بومی بیشتر با سطح فوتبال بالاتر در اختیار خواهیم داشت. چین هنوز هم جای خوبی است. فکر می‌کنم آینده در دستان بازیکنان چینی است.»
حالا که ستاره‌ها فوتبال کمتر از اروپا به چین نقل مکان می‌کنند، تمرکز روی پرورش سوپراستارهای داخلی بیشتر شده تا با تکیه بر آنها هم لیگ فوتبال کشور رشد کند و هم احتمال صعود چین به جام جهانی بالاتر برود، تورنمنتی که تیم ملی مردان این کشور تنها یک‌بار (سال ۲۰۰۲، کره جنوبی و ژاپن) موفق به حضور در آن شده‌اند.
