ایران چگونه قهرمان آسیا می‌شود

به گزارش "ورزش سه"، هواپیمای حامل ستاره‌های تیم‌ملی روی باند به زمین می‌نشیند و بعد از یک تیک آف کوتاه، کادرفنی و سپس بازیکنان، یک به یک از پله‌ها پایین می‌آیند. ابتدا مقابل دوربین ژست می‌گیرند و سپس وارد محوطه فرودگاه می‌شوند.
صورت‌ها خسته و البته خرسند است. قهرمانی و کسب جام، یک عادت معمول برای بازیکنان تیم‌ملی ایران نیست و چه بسا ستاره‌های بزرگی باشند که حتی یک جام ملی را هم لمس نکرده باشند. اما در لحظاتی که ستاره‌های ملی با سلام کوتاه و اغلب بدون مصاحبه، مهرآباد را ترک می‌کردند، یک بازی ذهنی جالب وجود داشت: چگونه می‌شود موفقیت در تورنمنت نه چندان معتبر آسیای مرکزی را به رویای پنجاه ساله قهرمانی در ملتهای آسیا پیوند زد؟

قهرمان‌های اخیر جام ملت‌های آسیا را مرور می‌کنیم: قطر (2019)، استرالیا (2015)، ژاپن (2011)، عراق (2007)، ژاپن (2004) و ژاپن (2000). پیدا کردن یک الگوی مشخص بین شش قهرمان پیشین آسیا، کار چندان ساده و حتی ممکنی نخواهد بود. اگر استرالیا از امتیاز میزبانی بهره برد و جام را بالای سر برد، قطر در اوج تخاصم با امارات قهرمانی را در کشور دشمن جشن گرفت، ژاپن با پیروزی بر میزبان در قطر و چین جام را بالای سر برد و البته عراق در موقعیت یک کشور جنگ‌زده، بالاتر از همه تیمهای قاره ایستاد.

البته شاید یک الگو کاملا مشخص باشد: ژاپن بهترین تیم آسیا در سده جدید بوده و این گزاره‌ای است که شکی در آن وجود ندارد. حتی همین حالا نیز سامورایی‌ها بعد از جام جهانی در قامت یک مدعی جدی ظاهر شدند. اما نتیجه‌گیری مهم این خواهد بود که حداقل در فاصله 6 ماه تا جام ملتهای آسیا، تجربه قهرمانان پیشین، سود خاصی را به تیم ملی ایران نمی‌دهد - به نظر یک شیوه نامه محلی برای لمس دوباره جام آسیا نیاز باشد:

1. تمرکز روی شیوه بازی
تیم‌ملی ایران قصد دارد به چه سبکی فوتبال بازی کند؟ فوتبال هجومی موردنظر و اشاره امیر قلعه‌نویی بر چه اساسی ساخته خواهد شد؟ مدافعان کناری در مقابل تیمهای مدعی چه میزان از آزادی برای نفوذ را خواهند داشت؟ تعادل در خط حمله با حضور همزمان مهدی طارمی و سردار آزمون چگونه ایجاد خواهد شد و آنها چه نقشی خواهند داشت؟ با استفاده از دو هافبک دفاعی و دو وینگر، راه‌حل اصلی عبور از خط دفاعی حریف چه خواهد بود؟

پاسخ به این پرسش‌ها و سوالات بیشتر، شیوه بازی ایران را معرفی خواهد کرد. 5 بازی نخست تیم‌ملی که شامل دو دیدار جدی برابر روسیه و ازبکستان بود، نشان داد که ایران در بخش‌های دفاعی همچنان تزلزل قابل توجهی دارد و به خصوص در حفظ نتیجه ممکن است مشکلاتی داشته باشد. همچنین مشخص نیست که آیا امیر قلعه‌نویی تیمش را برای پرسینگ شدید از بالا در مقابل حریفان قدرتمند به زمین خواهد فرستاد یا ایران مقابل ژاپن، عربستان، استرالیا و کره عقب‌تر خواهد نشست و کمین خواهد کرد تا ضربه کاری را به آنها بزند. همچنین سوی دیگر فوتبال تقابل با قطر کارلوس کی‌روش است که طبیعتا سبک بازی دیگری را می‌طلبد.

ایران در 5 بازی اخیر عملکردی مثال‌زدنی در خط حمله داشته اما فشار ازبکها در بخش اعظمی از بازی نشان داد که ممکن است در بازی‌هایی نرخ موقعیت گل ما همان یکی باشد. البته با سردار و طارمی آن تک موقعیت هم ممکن است برای ما کار کند.  

2. پروتکل برای انتخاب فهرست و ترکیب
ایران تا جام ملت‌های آسیا بین 4 تا 6 بازی خواهد داشت. به عبارتی تیم‌ملی فرصت چندانی برای آمادگی ندارد و احتمالا فیفا دی شهریور آخرین فرصت برای آزمون و خطاست چرا که بازیهای مقدماتی جام جهانی 2026 نیز از راه خواهند رسید. بنابراین نیاز جدی تیم، آشنایی هرچه سریعتر با ترکیب اصلی و منتخب امیر قلعه‌نویی است که تغییرات حداقلی وارد جام ملتهای آسیا شود.
اما پیش از آن اردوی تیم‌ملی نیازمند اصول و قواعد مشخص برای دعوت از نفرات است. شاید انتخاب یک لیست 50 نفره (غیرعلنی) راهی برای جلوگیری از پرش ذهنی در کادرفنی تیم‌ملی باشد. این پروتکل، راه تیم ملی برای جام ملت‌های آسیا را روشن می‌کند و از دعوت نفرات بی‌مورد جلوگیری خواهد کرد و به عبارتی تیم ملی را از تجربه تکرار مینی‌کمپ بی‌اثر قبل از جام جهانی با بازیکنانی که هیچ یک شانس حضور در لیست نهایی را نداشتند، نجات می‌دهد.
تورنمنت پیش روی ما مهمترین رقابت فوتبال ایران در چهارسال گذشته و آینده است و هر کسی نمی‌تواند بلیت حضور در آن را تهیه کند. این اصلی است که مانع از انتشار فهرست‌های عجیب در عرصه ملی خواهد شد. 

3. فضای همبستگی در تیم‌ملی
بعد از جام جهانی 2018 تیم‌ملی ایران غرق در دوقطبی عجیبی بوده که حالا می‌توان با اطمینان بیشتری از تاثیر آن بر اردوی تیم‌ملی گفت. از جو هواداری تا اتمسفر داخلی تیم‌ملی این دوگانه و اختلاف، استمراری باورنکردنی در تیم‌ملی داشته و حتی تغییر رییس فدراسیون و سرمربی هم نتوانسته آن را تغییر دهد.

اما حالا شاید زمانی باشد که امیر قلعه‌نویی این ماموریت را انجام دهد و در نقش یک مرد فراجناحی در فوتبال ایران ظاهر شود. او علاوه بر ایجاد اجماع در بین اهالی فوتبال و جلب نظر طرفداران، باید مانند یک رئیس تمام عیار، فضای اردو و تیم را هم سروسامان دهد. لمس بقایای ماجراهای قبلی در تیم ملی سخت نیست اما همچنان تا جام ملتهای آسیا فرصتی وجود دارد که این موضوع حل و فصل شود.

ماریو بلژر رئیس سابق بانک مرکزی آرژانتین در یادداشتی بعد از قهرمانی این تیم در جام جهانی نوشت: «اگرچه اکثر ستاره های این تیم در خارج از کشور بازی می کنند، اما وقتی از آنها خواسته می شود لباس آبی و سفید آرژانتین را بپوشند، بی نهایت خوشحال و همدل هستند.» این خوشحالی بی‌گمان در همه بازیکنان تیم‌ملی دیده می‌شود و حالا همه منتظر همدلی در جام ملتها هستند، هم‌بسته برای هدف موردنظر.

4. خوش‌شانسی داخلی و خارجی
فراموش نکنید که موفقیت در تورنمنتی که حداکثر 8 بازی را در خود دارد، حاوی ریسک سیستماتیک (غیرقابل کنترل) قابل توجهی است. به عبارتی در این مدل از مسابقات، همه چیز تحت کنترل داخلی تیم نیست و فدراسیون فوتبال، سرمربی و بازیکنان نمی‌توانند همه چیز را رقم بزنند.

نکته مثبت برای ایران قرارگیری در سمت مطلوب جدول است، جایی که سرگروهی، تیم‌ملی را به مصاف تقابل با بهترین تیم سوم یک گروه می‌برد و سپس احتمالا کره‌جنوبی و در ادامه قطر حریف ایران خواهد شد. با نگاهی که حالا وجود دارد، هیچ چیزی بهتر از تقابل با تیم ناآماده و نامطمئن یورگن کلینزمن نخواهد بود و رویارویی با قطر در نیمه نهایی نیز بسیار بهتر از تقابل با استرالیا، ژاپن و عربستان خواهد بود. اما امکان دارد یک لغزش در مرحله گروهی ایران را به سوی جدال‌های وحشتناک ببرد، لغزشی که با یک اشتباه کنترل‌نشده یا بدشانسی پدید بیاید.

ریسک دیگر، مصدومیت یا ناآمادگی بازیکنان کلیدی است، مشابه اتفاقی که در جام جهانی 2006 رخ داد. شاید اگر برانکو ایوانکوویچ ستاره‌های خود را با آمادگی بازی یک چهارم نهایی جام ملتهای 2004 آسیا برای جام جهانی دو سال بعد در اختیار داشت، همه چیز به شکلی کاملا متفاوت پیش می‌رفت. حالا برگزاری جام ملتها در میانه سال، باعث شده تا این اضطراب در چشمان کادرفنی تیم‌ملی کاملا هویدا باشد که یک اتفاق در اروپا، حاشیه خلیج فارس یا لیگ برتر ایران، همه چیز را به شکلی منفی تغییر دهد.

حتی ممکن است فارغ از همه این موارد، اشتباه داوری نظیر آنچه در جام ملتهای 2015 برابر عراق رقم خورد، کار را از دست تیم‌ملی خارج کند. اما شاید نیاز باشد ایران آمادگی بیشتری برای رویارویی با اشتباهات داوری یا حداقل نظرات متفاوت داور نسبت به بازیکنان پیدا کند تا اتفاق تلخ نیمه نهایی جام ملتهای 2019 دوباره تکرار نشود.
شانس مهم ما برگزاری مسابقات در قطر و همچنین زمان انجام بازی‌ها در ژانویه و مشکلاتی است که احتمالا تیم‌های کره و ژاپن در آن مقطع زمانی با خود خواهند داشت.

*به هر حال در فاصله 206 روز تا اولین بازی ایران در جام ملت‌های آسیا، نیاز جدی در اتاق فکر تیم‌ملی ایران، تنظیم شیوه‌نامه برای قهرمانی جام ملت‌های آسیاست - این جامی است که باید با یک موفقیت بزرگ برای ایران همراه باشد.