پرسپولیس؛ ربایندگان توپ، جویندگان طلا!

به گزارش "ورزش سه"، هفته‌ی ۲۹ لیگ برتر طولانی فوتبال ایران با برگزاری ۸ دیدار هم‌زمان پیگیری شد و حساس‌ترین جدال‌ها هم در تهران و اصفهان رقم خورد؛ جایی که پرسپولیس ۶۱ امتیازی در آزادی میزبان تراکتور فیروز کریمی بود و سپاهان ۵۹ امتیازی هم در نقش جهان میزبان ذوب‌آهن مجتبی حسینی. سرخ‌های تهران امیدوار بودند با پیروزی مقابل سرخ‌های تبریز و امتیاز از دست دادن سپاهان مقابل هم‌شهری‌اش، همین هفته پنجمین قهرمانی خود را جشن بگیرند، اما با پیروزی هر دو مدعی کسب جام، تعیین تیم قهرمان به هفته‌ی آخر کشیده شد.

یحیی گل‌محمدی در روزی که شجاعی و کامیابی‌نیا را به دلیل مصدومیت در اختیار نداشت، ترجیح داد آقایی، جلال حسینی، نعمتی و عالیشاه را هم روی نیمکت بنشاند و تیمش را با آرایش ۲-۴-۴ همیشگی به زمین بفرستد. آن سوی میدان تراکتور هم با آرایش ۱-۳-۲-۴ و حضور چهره‌های کم‌تر شناخته‌شده‌ای مثل بهزاد سلامی و سعید ایران‌خواه وارد میدان شد و‌ امیدوار بود با کسب امتیاز در این جدال سخت، شانس خود را برای کسب سهمیه‌ آسیایی زنده نگه دارد.

نیمه‌ی اول
وقتی جابه‌جایی تراکتور بین آرایش ۴ و ۵ دفاعه، گل‌محمدی را غافل‌گیر کرد!

پرسپولیس هنگام ساخت بازی از عقب زمین آرایش ۳-۴-۳ یا ۳-۴-۱-۲ را به خود می‌گرفت. در حالت اول، میلاد سرلک‌ به فضای میان کنعانی-فرجی می‌رفت و در حالت دوم کمی جلوتر از زوج خط دفاع سرخ‌ها قرار داشت.( تصویر ۱)

تصویر ۱: آرایش ۳-۴-۳ پرسپولیس هنگام ساخت بازی از عقب زمین در فاز ۱ بازی‌سازی( تصویر بالا). بعد از انتقال پرسپولیس به فاز ۲ بازی‌سازی( حضور در ۱/۳ میانی نیمه‌ی زمین حریف)( تصویر پایین)، با بالا آمدن شیری و امیری، آرایش سرخ‌ها به ۵-۲-۳ یا ۵-۳-۲( بسته به محل استقرار سرلک) تغییر می‌کند.

تراکتور دفاع خود را با آرایش ۲-۴-۴ «Mid-block» آغاز می‌کرد، اما تغییر مهم در این تیم زمانی اتفاق می‌افتاد که توپ زیر پای حسین کنعانی، مدافع میانی سمت چپ سرخ‌ها می‌آمد؛ این روز‌ها سمت چپ پرسپولیس در فاز تهاجمی فعال‌تر از سمت راست آن‌هاست. علت این مسئله هم به رونده‌تر بودن امیری نسبت به شیری، حضور ترابی در این سمت و حضور بازی‌ساز‌ترین مدافع میانی ایران، کنعانی، در سمت چپ و توانایی بسیار بالای او در ارسال پاس طولی برمی‌گردد. همین مسئله فیروز کریمی را مجاب کرده بود برای مهار قدرت تهاجمی پرسپولیس در سمت چپ، تیکدری‌نژاد، مدافع سمت راست خود را کمی به وسط متمایل کند و او را در نیم‌فضای راست قرار دهد تا مسئول مهار ترابی در آن فضا باشد. در چنین حالتی، نریمان‌جهان برای پوشش جای خالی تیکدری، از پست وینگر راست به دفاع راست می‌آمد تا وحید امیری را در گوشه‌ی چپ مهار کند و این‌گونه آرایش تراکتور به ۵ دفاع تغییر می‌کرد.( تصویر ۲، ۳ و ۴) ایده‌ی عجیب کریمی تا حدودی جواب داد و پرسپولیس در نیمه‌ی‌ اول چندان نتوانست از ترابی بهره بگیرد. دوندگی بسیار بالای نریمان‌جهان و جابه‌جایی مداوم او بین پست وینگر و مدافع راست از یک سو و زمان‌بندی مناسب تیکدری در هجوم روی پای ترابی از سوی دیگر، تأثیر مهمی در اجرایی شدن ایده‌ی فیروز داشتند.

تصویر ۲: آرایش ۲-۴-۴ Mid-block تراکتور هنگام دفاع.

تصویر ۳: تراکتور دفاع را با آرایش ۲-۴-۴ آغاز می‌کند( تصویر بالا)، به محض انتقال توپ به کنعانی، نریمان‌جهان تبدیل به دفاع راست می‌شود و تیکدری در نیم‌فضای راست مسئول مهار ترابی. آرایش تراکتور هم به ۳-۲-۵ تغییر می‌کند.( تصویر پایین)

تصویر ۴: شباهت آرایش دفاعی تراکتور در دو تصویر بالا. حضور نریمان‌جهان در پست دفاع راست، حضور تیکدری در نیم‌فضای راست برای مهار ترابی و تبدیل آرایش به ۱-۲-۲-۵. در هر دو‌صحنه هم کنعانی صاحب توپ است.

نیمه‌ی دوم
وقتی تغییرات یحیی مثل دیدار با ذوب جواب داد

با پایان نیمه‌ی اول و تساوی پرسپولیس در تهران و برتری سپاهان مقابل ذوب‌آهن، دو‌ تیم موقتاً در جدول رده‌بندی هم‌امتیاز شدند؛ در نتیجه گل‌محمدی در همان شروع نیمه‌ی دوم دو تغییر را در ترکیب تیم ایجاد کرد: عالیشاه به جای پهلوان و عبدی به جای آل‌کثیر. یحیی اگر چه تغییری در آرایش تیم خود ایجاد نکرد، اما شعاع حرکتی بازیکنان تیم خود را تغییر داد. او همانند بازی برگشت با ذوب تصمیم گرفت احمد نوراللهی را به عنوان نفر سوم به عبدی و مغانلو اضافه کند تا پرسپولیس هنگام ارسال‌ها سه بازیکن را در محوطه‌ی جریمه‌ی حریف داشته باشد. با یک خط جلوتر رفتن نوراللهی( که در نیمه‌ی اول یکی از دو هافبک مرکزی پرسپولیس هنگام ساخت بازی با آرایش ۳-۴-۳ بود)، این ترابی بود که یک خط عقب‌تر آمد و در مرکز زمین کنار عالیشاه قرار گرفت. عقب‌تر آمدن ترابی باعث شد او دیگر زیر فشار تیکدری قرار نداشته باشد و آزادی عمل بیشتری در مرکز زمین داشته باشد؛ به واقع آرایش پرسپولیس هم‌چنان هنگام ساخت بازی از عقب زمین با ۳-۴-۳ شروع می‌شد و در ۱/۳ تهاجمی به ۵-۲-۳ یا ۵-۳-۲ تغییر می‌یافت، با این تفاوت که این بار نوراللهی به جای ترابی در ۵ نفر جلوی زمین قرار داشت و عبدی هم جایگزین آل‌کثیر شده بود. تأثیر تغییر اعمال شده توسط یحیی را به وضوح در صحنه‌ی‌گل دوم‌ سرخ‌ها‌ می‌توان دید.( تصویر ۵)

تصویر ۵: حضور ترابی در مرکز زمین کنار عالیشاه، تبدیل آرایش پرسپولیس به ۵-۳-۲( تصویر بالا) و ۵-۲-۳( تصویر پایین) در فاز ۲ و ۳ بازی‌سازی. تصویر پایین کمی قبل از گل دوم سرخ‌هاست. جایی که ترابی یک پاس مورب را به امیری می‌دهد، سپس امیری در نیم‌فضای چپ، نوراللهی را صاحب توپ می‌کند و او با یک شوت دروازه‌ی تراکتور را باز می‌کند. هم‌چنین در تصویر بالا می‌بینیم که نگاه نریمان‌جهان تنها معطوف به توپ است و نمی‌تواند حرکت امیری را از پشت سر خود ببیند.

یکی دیگر از دلایلی که منجر به رقم خوردن گل‌ها و موقعیت‌های پرسپولیس در نیمه‌ی دوم شد، عملکرد ضعیف‌ نریمان جهان و تیکدری در دنبال کردن حرکات امیری-ترابی بود. به نظر می‌رسید خستگی ناشی از دوندگی زیاد این دو در نیمه‌ی اول، منجر به کاهش سرعت واکنش آن‌ها نسبت به جابه‌جایی‌های بازیکنان پرسپولیس شده است.( تصویر ۶)

تصویر ۶: این تصویر چند‌ ثانیه قبل از گل تساوی پرسپولیس است؛ باز هم نگاه نریمان‌جهان تنها معطوف به توپ است و از حرکت ترابی از نقطه‌ی کور خود غافل است. تیکدری هم در بستن مسیر پاس امیری به ترابی ناموفق عمل می‌کند.

برنامه‌ی فیروز برای گل‌زنی؛ توپ‌ها را از دفاع بلند بزنید!

حوالی دقیقه‌ی ۴ بود که کریمی بعد از ارسال پاس رو به عقب مدافع میانی تیمش برای اخباری، خطاب به دروازه‌بان تیمش گفت: « بذار بیاد، بذار بیاد( اشاره به نزدیک شدن مغانلو-آل‌کثیر به محوطه‌ی جریمه‌ی تراکتور)، آماده پیمان!». هم‌چنین اواسط نیمه‌ی‌ دوم هم چنین دستوری از سوی کریمی برای بازیکنانش صادر شد: « سامان( نریمان‌جهان)، علی( فتحی)، سعید( واسعی)! پیمان( بابایی) می‌زنه( منظور ضربه‌ی سر اول است)، برید.» این دو جمله به خوبی برنامه‌ی کریمی را برای رسیدن به دروازه‌ی پرسپولیس مشخص می‌کند. او‌ قصد داشت کمی تیم پرسپولیس را دعوت به اجرای پرسینگ در نیمه‌ی‌ زمین تراکتور کند، بعد با ارسال یک پاس بلند توسط اخباری، ایران‌خواه و تیموری برای بابایی( بلند‌قد‌ترین بازیکن تیم) از قدرت سرزنی بابایی استفاده کند و بعد از تصاحب توپ‌های دوم، به سرعت بازیکنان ریزنقش خود را پشت مدافعان پرسپولیس راه بیندازد.( تصویر ۷ و ۸)

تصویر ۷: ضربه‌ی شروع مجدد بلند اخباری.

تصویر ۸: عباس‌زاده سر اول را می‌زند، نریمان‌جهان توپ دوم را تصاحب می‌کند و بلافاصله یک پاس پشت مدافعان را برای بابایی ارسال می‌کند، بابایی در موقعیت تک به تک با لک، توپ را به بیرون می‌زند.

بابایی با مشارکت در ۷ نبرد هوایی که ۳ تای آن‌ها موفق بود، بیش‌ترین مشارکت را در بین بازیکنان دو تیم در نبرد‌های هوایی داشته است. نکته‌ی جالب دیگر این که در بین بازیکنان پرسپولیس، ضعیف‌ترین آمار را در نبرد‌های هوایی مهدی شیری داشته که از ۴ نبرد خود، تنها در ۱ نبرد پیروز شده است؛ علت این امر هم به حضور پیمان بابایی در پست وینگر چپ در نیمه‌ی اول برمی‌گردد که منجر به تقابل‌های او با کوتاه‌‌قامت‌‌ترین بازیکن پرسپولیس شده است.

پرسپولیس یحیی؛ تیمی که دوباره در انتقال مثبت بی‌رحم شده است

یکی از بزرگ‌ترین انتقادات وارد شده به پرسپولیس در بازی دربی، آمار بسیار کم( ۲) حمله‌ی سرخ‌ها از راه انتقال مثبت، سرعت کم تیم هنگام انتقال و تعداد کم قطع توپ و تکل موفق در نیمه‌ی زمین حریف( ۸ مورد) بود. همه‌ی این نقیصه‌ها در بازی با تراکتور رفع شد. سرخ‌ها نه تنها گل سوم را روی تصاحب توپ دوم در مرکز زمین و انتقال مثبت ۹ ثانیه‌ای به ثمر رساندند، بلکه بارها و بارها در هر دو نیمه در نیمه‌ی زمین حریف بازپس‌گیری توپ داشتند و زیر ۱۰ ثانیه خود را به دروازه‌ی حریف تبریزی رساندند.( تصاویر ۹ تا ۱۴)

تصویر ۱۰: تنها ۶ ثانیه بعد از تصاحب توپ توسط عالیشاه، عبدی توپ را به تیر دروازه‌ی تراکتور می‌زند.

تصویر ۱۱: اجرای «High-press» توسط پرسپولیس با هم‌راهی ۵ بازیکن که منجر به قطع توپ توسط عالیشاه می‌شود.

تصویر ۱۲: ۶ ثانیه‌ی بعد، نوراللهی در موقعیت تک به تک قرار می‌گیرد.

تصویر ۱۳: تصاحب توپ دوم در مرکز زمین توسط عالیشاه.

تصویر ۱۴: ۹ ثانیه‌ی بعد، عبدی تیر خلاص را به دروازه‌ی تراکتور شلیک می‌کند.

جمع‌بندی

عقب افتادن پرسپولیس از یک‌ سو و جلو افتادن سپاهان در بازی هم‌زمان از سوی دیگر، پرسپولیس را برای دقایقی در هفته‌ی ۲۹ به رتبه‌ی دوم جدول منتقل کرد. اتفاقی که برای اولین بار در طی ۵ سال اخیر در هفته‌ی ۲۹ لیگ می‌افتاد؛ پرسپولیس در سالیان گذشته در این مقطع فصل یا قهرمانی خود را قطعی کرده بود یا همانند فصل آخر برانکو، کنترل شرایط را علی‌رغم قطعی نبودن قهرمانی در اختیار داشت. اما گلِ بابایی در نیمه‌ی دوم باعث شد تا گل‌محمدی زیر چنان فشاری قرار گیرد که خود اذعان کند یکی از پراسترس‌ترین لحظات دوران کاری خود را سپری می‌کرده است. با این حال او و تیمش به خوبی توانستند این فشار را مدیریت کنند و با یک کامبک ۳ گله، کاری کردند تا فرمان قهرمانی دست خودشان باقی بماند. پرسپولیس حال می‌تواند با پیروزی هفته‌ی آخری مقابل پیکان، برای پنجمین بار متوالی به مقام قهرمانی برسد و رکوردی تاریخی را از خود به جای بگذارد. رکوردی با هم‌کاری سه مربی: برانکو ایوانکوویچ، گابریل کالدرون و یحیی گل‌محمدی.

علی کمانگری
منبع داده‌های آماری: مجموعه‌ی «یازده»