آنالیز: برنده‌ی دربی چگونه تعیین شد؟

به گزارش "ورزش سه"، یحیی گل‌محمدی در حالی پای به این میدان گذاشته بود که در تلاش بود تا با برتری مقابل رقیب دیرینه، هم انتقام شکست سال قبل در جام حذفی مقابل استقلال را بگیرد و هم نام خود را در کنار علی پروین و برانکو ایوانکوویچ از حیث کسب دوگانه در باشگاه پرسپولیس جاودانه کند.

 فرهاد مجیدی هم در جست‌و‌جوی آن بود تا با برتری مقابل پرسپولیس، مأموریت نیمه‌تمام سال گذشته‌ی خود در کسب اولین جام دوران سرمربیگری را تکمیل کند و‌ علاوه بر این، در جدال علنی خود با مدیران استقلال، با پیروزی در دربی دست بالاتری داشته باشد.

 

دفاع مستحکم آبی‌ها و بیلد‌آپ کند پرسپولیس
استقلال با آرایش پایه‌ی ۳-۴-۳ وارد میدان شد که در هنگام دفاع تبدیل به ۳-۲-۵ یا ۱-۴-۵ «Mid-block» می‌شد.( تصویر ۱) جابه‌جایی استقلال بین این دو آرایش، بسته به نحوه‌ی استقرار فرشید اسماعیلی و مهدی قایدی داشت؛ اگر این دو هم‌عرض مطهری قرار می‌گرفتند، آرایش آبی‌ها به ۳-۲-۵ تغییر می‌کرد و اگر هم‌عرض ریگی-رضاوند قرار می‌گرفتند، آرایش آبی‌ها به ۱-۴-۵ تغییر می‌یافت.

 

تصویر ۱: آرایش ۳-۲-۵ استقلال هنگام دفاع.

 

در معدود صحنه‌هایی که استقلال قصد داشت از مرکز یا بالا پرسپولیس را پرس کند، آرایش آن‌ها به ۳-۴-۳ تغییر می‌یافت؛ بدین ترتیب که غفوری و نادری برای حمایت از مثلث اسماعیلی، مطهری و قایدی، هم‌عرض ریگی-رضاوند می‌شدند.

آن سوی میدان، پرسپولیس با آرایش پایه‌ی همیشگی ۲-۴-۴ وارد میدان شد. سرخ‌ها هنگام ساخت بازی خود از عقب زمین، آرایش‌های متنوعی از جمله ۳-۲-۳-۲، ۴-۴-۲ و ۳-۴-۳ به خود می‌گیرند. در این بازی هم سرخ‌ها بسته به نوع و محل استقرار بازیکنان استقلال، آرایش‌های متفاوتی به خود گرفتند؛ برای مثال، اگر استقلال به صورت ۱-۴-۵ Mid-block دفاع می‌کرد، پرسپولیس با آرایش ۳-۲-۳-۲ مشغول ساخت بازی می‌شد( تصویر ۲ و‌۳)

 

تصویر ۲: دفاع استقلال با آرایش ۱-۴-۵ که ۵ نفر عقب زمین در این تصویر مشخص نیست.
بیلد‌آپ‌ پرسپولیس با آرایش ۳-۲-۳-۲ که ۳ نفر جلوی زمین در این تصویر مشخص نیست.

 

تصویر ۳: ادامه‌ی تصویر قبل؛ ادامه‌ی بیلد‌آپ‌ پرسپولیس با آرایش ۳-۲-۳-۲ که ۲ نفر ابتدایی در این تصویر مشخص نیست.

 

 اما اگر قایدی و اسماعیلی هم به مطهری اضافه می‌شدند تا آرایش استقلال را به ۳-۲-۵ یا ۳-۴-۳ تبدیل کنند، آرایش پرسپولیس هم به ۳-۴-۳ تغییر می‌یافت تا برای شکستن خط فشار استقلال مشکلی نداشته باشد.( تصویر ۴)

 

 

تصویر ۴: دفاع استقلال با آرایش ۳-۴-۳ به قصد اجرای پرسینگ در مرکز زمین که ۳ نفر عقب زمین در این تصویر مشخص نیست.
بیلد‌آپ‌ پرسپولیس با آرایش ۳-۴-۳ که ۳ نفر جلویی در این تصویر مشخص نیست.

 

یکی از عجیب‌ترین نکات بازی پرسپولیس، اصرار حامد لک به زدن بلند ضربات شروع مجدد بود. لک در این دیدار ۱۷ بار از ضربات بلند استفاده کرد، در حالی که حسین حسینی تنها ۱۱ بار این کار را انجام داد.( لک در بازی برگشت مقابل سپاهان که به مراتب دری پرفشارتری را از استقلال به اجرا در می‌آورد، تنها ۱۰ بار ضربات خود را بلند زده بود) این در حالی است که پرسپولیس بهترین تیم فوتبال ایران در ارائه‌ی فلسفه‌ی مالکیتی است و حتی در این مسابقه هم هر بار که لک بازی را کوتاه آغاز کرد، سرخ‌ها یا با پرسی از سوی بازیکنان استقلال مواجه نشدند یا موفق به شکستن این پرس شدند. به‌نظر می‌رسید ترس بی‌مورد کادرفنی پرسپولیس باعث شد تا آن‌ها دستور ضربات شروع مجدد بلند را به لک بدهند و به این ترتیب شانس خود را برای بیلد‌آپ‌های‌ مؤثر از عقب زمین کاهش.

اتفاق عجیب دیگر در این مسابقه برای تیم گل‌محمدی، ضریب بسیار بالای اشتباهات بازیکنان پرسپولیس در فاز دوم و سوم بازی‌سازی بود. سرخ‌ها جوری در ۱/۳ میانی و تهاجمی پاس اشتباه می‌دادند که گویی اولین بازی فصلشان است و هیچ درکی از حرکات یک‌دیگر ندارند!

مشکل سوم و البته تکراری پرسپولیس در فاز بیلد‌آپ، کند بودن تیم و لمس توپ‌های اضافی نفرات تکنیکی تیم بود. استقلال به خوبی هر جناح زمین را با ۴ نفر پوشش می‌داد و عملاً مقابل مثلث‌های معروف پرسپولیس در جناحین برتری عددی داشت.( تصویر ۵ و ۶)

 

تصویر ۵: برتری عددی ۴ به ۳ استقلال در جناحی که توپ در جریان است. استقلال این کار را با حضور مدافع مرکزی سمت راست( غلامی)، پیستون راست( غفوری)، ریگی و اسماعیلی انجام می‌دهد.

 

تصویر ۶: برتری عددی ۴ به ۳ استقلال مقابل مثلث پرسپولیس در سمت راست؛ این بار هم با حضور مدافع مرکزی راست( دانشگر)، پیستون راست( غفوری)، اسماعیلی و رضاوند.

 

در چنین شرایطی سرخ‌ها نیاز داشتند با پاس‌‌های تعویض منطقه و پاس‌های یک‌ضرب یا دو ضرب، سرعت گردش توپ خود را بالا ببرند، اما در عمل شاهد این اتفاق نبودیم تا پرسپولیس یک بار دیگر با مشکلی مواجه شود که پیش‌تر در لیگ قهرمانان آسیا و مقابل الوحده هم تجربه‌اش کرده بود.( تصویر  ۷، ۸ و ۹)

 

تصویر ۷: امیری در این صحنه می‌تواند با یک پاس تعویض منطقه، کل تیم استقلال را از راست به چپ شیفت کند تا احتمال ایجاد روزنه در بلاک دفاعی آبی‌ها یا از بین رفتن برتری عددی آن‌ها در جناحین به‌وجود آید، اما این کار را نمی‌کند.

 

تصویر ۸: به جای تعویض منطقه، پرسپولیس با ۴ پاس عرضی توپ را از سمت راست به سمت چپ استقلال می‌آورد، کاری که ۱۱ ثانیه زمان می‌برد، در نتیجه دفاع استقلال به راحتی از یک سمت به سمت دیگر شیفت می‌شود و دوباره در جناح توپ مقابل بازیکنان پرسپولیس برتری عددی ۴ به ۳ ایجاد‌ می‌کند.

 

تصویر ۹: بار دیگر امید عالیشاه فرصت دارد با یک پاس تعویض منطقه، سرعت حمله‌ی پرسپولیس را بالا ببرد، اما ترجیح می‌دهد رو به عقب کار کند تا این فرصت هم از دست برود.

 

مشکلات عدیده‌‌ی سرخ‌ها در بحث بیلد‌آپ‌ باعث شد آن‌ها در این مسابقه تنها ۱! بیلد‌آپ‌ مؤثر داشته باشند.( به معنای بیلد‌آپی که منجر به یک شوت یا ارسال به درون محوطه‌ی حریف شده است)

 

 

عدم اجرای پرسینگ توسط سرخ‌ها و انتقال‌های کند از دفاع به حمله
یکی از شاخصه‌های پرسپولیس زیر نظر یحیی گل‌محمدی، اجرای پرسینگ از جلوی زمین با حضور ۵ یا ۶ نفر و یا اجرای پرسینگ از مرکز زمین بوده است. اجرای صحیح این پرسینگ منجر به بازپس‌گیری‌های متعدد توپ در نیمه‌ی زمین حریف می‌شود و ترکیب این بازپس‌گیری‌ها با یک انتقال سریع از فاز دفاع به حمله، گل‌های مهمی را در این فصل برای پرسپولیس به بار آورده است( از جمله هر دو گل دیدار مقابل آلومینیوم که روی بازپس‌گیری توپ در مرکز زمین و انتقال زیر ۱۰ ثانیه از فاز دفاع به حمله به دست آمد).
 اما در این مسابقه شاهد بودیم که احتمالاً به دلیل محافظه‌کاری کادرفنی، سرخ‌ها با آرایش ۲-۴-۴ Mid-block از حریف خود دفاع می‌کردند، در حالی که هر بار از جلوی زمین با ۵ یا ۶ نفر استقلال را پرس کردند، مدافعان حریف را مجبور به زیر توپ زدن کردند و در نهایت مالک توپ شدند.( تصویر ۱۰)

 

تصویر ۱۰: اجرای «High-press» توسط پرسپولیس که منجر به زیر توپ زدن غلامی و در ادامه تصاحب توپ‌ دوم توسط سرخ‌ها می‌شود.

 

هم‌چنین در شروع نیمه‌‌ی دوم هم اجرای پرسینگ در مرکز زمین در دو صحنه و در ادامه‌ی آن بازپس‌گیری توپ، منجر به خلق موقعیت‌های خطرناک روی دروازه‌ی حریف شد.( تصویر ۱۱ و ۱۲)

 

تصویر ۱۱: اجرای Mid-press توسط پرسپولیس منجر به توپ‌ربایی امیری از غفوری می‌شود. در ادامه‌ی این صحنه، سرخ‌ها انتقال سریعی را از فاز دفاع به حمله رقم می‌زنند.

 

تصویر ۱۲: ۹ ثانیه‌ی بعد، عالیشاه در موقعیت بسیار خوب گل‌زنی است. این نتیجه‌ی اجرای عالی پرسینگ در مرکز زمین و انتقال سریع از دفاع به حمله است. اتفاقی که به ندرت در روز دربی برای پرسپولیس افتاد.

 

آمار قطع توپ و تکل موفق پرسپولیس در نیمه‌ی زمین استقلال خود گویای عدم تمایل این تیم به اجرای پرسینگ در مسابقه‌ی دربی است؛ جایی که سرخ‌ها تنها ۴ قطع توپ و ۴ تکل موفق را در نیمه‌ی زمین حریف داشته‌اند که از این ۸ اکت دفاعی، تنها ۱ مورد در ۱/۳ جلوی زمین بوده است!

در بحث انتقال از دفاع به حمله هم پرسپولیس در این مسابقه به شکل حیرت‌آوری کند عمل کرد( تصویر ۱۳ و ۱۴)،

 

تصویر ۱۳: فرشاد فرجی به‌خوبی توپ مهدی قایدی را تکل می‌کند.

 

تصویر ۱۴: ۱۳ ثانیه‌ی بعد، نوراللهی، سرلک و عالیشاه طوری در مرکز زمین پاس‌کاری می‌کنند که گویی بازی حوالی دقیقه‌ی ۷۰ است و پرسپولیس هم از حریف خود جلو! به همین راحتی فرصت یک ضد‌حمله از سرخ‌ها گرفته می‌شود.

 

در حالی که در دو‌ صحنه و با سرعت دادن به بازی از طریق ارسال پاس طولی و جابه‌جایی‌هایی سریع، ضدحملات خطرناکی را روی دروازه‌‌ی استقلال ترتیب داده بود.( پرسپولیس در جریان مسابقه تنها دو انتقال مؤثر از فاز دفاع به حمله داشت!)( تصویر ۱۵ و ۱۶)

 

تصویر ۱۵: مغانلو توپ را برای پرسپولیس پس‌ می‌گیرد، بلافاصله با ارسال یک‌ پاس طولی، یک انتقال سریع را از فاز دفاع به حمله رقم می‌زند.

 

تصویر ۱۶: ۱۰ ثانیه‌ی بعد، امیری می‌توانست با یک ضربه کار را تمام کند که غلامی مانع از به ثمر نشستن ضد حمله‌ی سریع پرسپولیس می‌شود.

 

استقلال فرهاد؛ تیمی که هنوز در بیلد‌آپ‌ مشکل دارد
یکی از بزرگ‌ترین ایرادات وارد شده به فرهاد مجیدی در دومین دوره‌ی حضورش در استقلال، ضعف تیم او در بازی‌سازی از عقب زمین بود که باعث‌ می‌شد مقابل تیم‌هایی که کاملاً در لاک دفاعی خود فرو‌ می‌روند، به مشکل بخورد. به نظر می‌رسد مجیدی در سومین دوره‌ی حضور خود در استقلال هم هنوز نتوانسته آبی‌ها را به تیمی توانمند در اجرای فوتبال مالکیتی تبدیل کند. در دربی حذفی، استقلال ساخت بازی خود از عقب زمین را با آرایش ۳-۴-۳ آغاز می‌کرد؛ بعد از انتقال تیم به فاز دوم بازی‌سازی( ۱/۳ میانی زمین پرسپولیس)، غفوری و نادری از دو جناح بالاتر می‌رفتند تا در کنار مثلث اسماعیلی، مطهری و قایدی قرار گیرند. بدین ترتیب آرایش استقلال به ۵-۲-۳ تبدیل می‌شد.(تصویر ۱۷، ۱۸ و ۱۹)

 

تصویر ۱۷: بیلد‌آپ استقلال از عقب زمین با آرایش ۳-۴-۳ در فاز اول بازی‌سازی. سه نفر جلویی در این تصویر مشخص نیست.

 

تصویر ۱۸: ادامه‌ی تصویر قبل. تبدیل آرایش استقلال به ۵-۲-۳ در فاز دوم بازی‌سازی. ۳ نفر ابتدایی( به جز غلامی) در این تصویر مشخص نیست.

 

تصویر ۱۹: نمایی کامل از آرایش ۵-۲-۳ استقلال هنگام حضور در فاز دوم بازی‌سازی.

استقلال اگر می‌توانست خود را به فاز سوم بازی‌سازی( ۱/۳ تهاجمی) برساند، یک برتری عددی ۵ به ۴ را مقابل مدافعان پرسپولیس داشت، اما مشکل آن جا بود که آبی‌ها اغلب نمی‌توانستند به فاز دوم یا سوم بازی‌سازی برسند. آرایش ۲-۴-۴ Mid-block یا Mid-press پرسپولیس در کنار فشردگی طولی عالی خطوط این تیم استقلال را با دو‌معضل مواجه می‌کرد:

۱- ریگی و رضاوند، دو هافبک جلوی سه مدافع مرکزی استقلال، اغلب تحت فشار ۴ نفر خط هافبک سرخ‌ها قرار داشتند و گزینه‌ی پاس مطمئنی برای سه مدافع مرکزی آبی‌ها نبودند.
۲- اگر ریگی، رضاوند یا اسماعیلی می‌توانستند در فاز دوم بازی‌سازی استقلال صاحب توپ شوند، فشردگی خطوط پرسپولیس عملاً اجازه‌ی هیچ فعالیت مؤثری را به آن‌ها نمی‌داد.

در چنین شرایطی استقلال باید از سه مدافع مرکزی‌اش و برتری عددی این سه مقابل مغانلو-عالیشاه استفاده می‌کرد تا با ارسال مستقیم یک پاس طولی توسط این سه، تیم را از فاز اول به سوم‌بازی‌سازی ببرد.( تصویر ۲۰)

 

تصویر ۲۰: این از معدود صحنه‌هایی‌ست که ارسال یک پاس طولی توسط غلامی برای مطهری، استقلال را مستقیم از فاز اول به سوم بازی‌سازی می‌برد و منجر به ایجاد روزنه‌ای بین خطوط پرسپولیس‌ می‌شود. در این صحنه کنعانی مجبور به ارتکاب خطا روی مطهری می‌شود.

 

 راهکار دیگر می‌توانست بردن بازی به جناحین برای وریا و نادری باشد، زیرا فشردگی بازیکنان پرسپولیس با هدف بستن کانال‌های مرکزی صورت می‌گرفت و انتقال توپ به جناحین می‌توانست منجر به شیفت شدن بلاک دفاعی پرسپولیس به همان سمت شود و احتمال ایجاد روزنه را در آن بلاک دفاعی افزایش‌ دهد.( تصویر ۲۱)

 

تصویر ۲۱: فشردگی طولی بازیکنان پرسپولیس با آرایش ۲-۴-۴ در این‌ صحنه، می‌تواند یک صحنه‌ی آموزشی برای سایر تیم‌های لیگ باشد. هیچ گزینه‌ی پاس مطمئنی برای اسماعیلی در کانال‌های مرکزی باقی نمانده و بهتر بود او یک پاس تعویض منطقه را برای وریا ارسال می‌کرد، اما یک پاس‌کوتاه را برای ارسلان ارسال می‌کند، سرلک هم بلافاصله روی پای مطهری می‌رود و توپ مهاجم استقلال را می‌رباید.

 

اما در عمل این دو اتفاق به ندرت در بازی استقلال مشاهده شد. لذا استقلال هم در جریان مسابقه تنها موفق به اجرایی کردن دو بیلد‌آپ مؤثر شد.

 

 

جمع‌بندی
فرهاد مجیدی و‌ یحیی گل‌محمدی بعد از گذراندن سه دربی نسبتاً هیجان‌انگیز که با رد و بدل شدن ۹ گل همراه بود، این بار جدال بی‌روحی را برای طرفداران فوتبال رقم زدند. رویکرد واکنش‌گرای فرهاد مجیدی، اتفاق چندان عجیبی در این مسابقه نبود. او‌ پیش‌تر هم عادت داشته که در بازی‌های بزرگ، مترصد تک موقعیت‌ها و اشتباهات حریف باشد. آن چه بیش‌تر موجب تعجب شد، رویکرد محافظه‌کارانه‌ی سرخها بود که مشخصاً نتوانستند تمام ظرفیت تیم خود را در این مسابقه آزاد کنند. آن‌ها اگر با ریسک بالاتری به میدان می‌آمدند، احتمالاً می‌توانستند در ۹۰ دقیقه حریف خود را با مشکلاتی جدی‌تری مواجه کنند.

علی کمانگری
منبع داده‌های آماری: مجموعه‌ی «یازده»