آنالیز ایران- عراق؛ این نسل شگفت‌انگیز را دریابید!

تیم ملی ایران موفق شد در حساس‌ترین بازی خود‌ پس از جام ملت‌های آسیا ۲۰۱۹، با یک گل از سد عراق بگذرد تا علاوه بر شکستن رکورد ۱۹ بازی بدون باخت عراق، به عنوان صدرنشین به مرحله‌ی نهایی رقابت‌های مقدماتی جام جهانی ۲۰۲۲ قطر راه یابد. اسکوچیچ علی‌رغم استفاده از آرایش پایه مشابه دیدار با هنگ‌کنگ، تغییراتی در شعاع حرکتی بازیکنان ایران ایجاد کرده بود و به نظر می‌رسید همین تغییرات، کاتانچ و عراق را تا حدودی غافل‌گیر کرده باشد تا در نهایت تک گل ما روی ضربه‌ی آزمون رقم بخورد.

درک درست جهان‌بخش و قلی‌زاده از ایده‌های دراگان

ایران بازی را با آرایش پایه ۲-۴-۴ آغاز کرد. ترکیب ما نسبت به دیدار با هنگ‌کنگ تنها یک تغییر داشت و احسان حاجی‌صفی جایگزین میلاد محمدی در پست دفاع چپ شده بود. آن سوی میدان، عراق با آرایش پایه‌ی ۳-۴-۳ پای به میدان گذاشته بود که به هنگام دفاع تبدیل به آرایش ۱-۴-۵ «Low-block» یا «Mid-block» می‌شد. آرایش دفاعی عراق که با هدف بستن کانال‌های مرکزی طراحی شده بود، کار تیم ما را برای استفاده از فضای بین خطوط بسیار سخت می‌کرد. ( تصویر ۱) شاید به همین دلیل بود که اسکوچیچ، سامان قدوس، یکی از بهترین بازیکنان ایران برای بازی میان خطوط حریفان را نیمکت‌نشین کرده و با بازگرداندن جهان‌بخش به ترکیب اصلی، آرایش ایران را هنگام ساخت بازی از عقب زمین تبدیل به ۴-۴-۲ کرد. این در حالی است که تیم ما مقابل ازبکستان، سوریه و بحرین، از آرایش ۳-۲-۳-۲ هنگام ساخت بازی استفاده می‌کرد. در آرایش ۴-۴-۲ اسکوچیچ، جهان‌بخش و قلی‌زاده، دو وینگر تیم، وظیفه داشتند تا هم عقب‌‌تر آمده و هم بیش‌تر در نیم‌فضاها کار کنند تا دو پیستون عراق، مهاوی و عدنان را از پست اصلی‌شان هنگام دفاع خارج کنند. ( تصویر ۲) حرکات بدون توپ جهان‌بخش و قلی‌زاده، این فضا را برای محرمی و حاجی‌صفی فراهم می‌کرد تا از پشت سر وینگر‌های ایران فرار کنند. در چنین حالتی، همام در راست و رسن در چپ، وظیفه‌ی دنبال کردن محرمی و حاجی‌صفی را داشتند که غفلت همام در دنبال کردن حرکات حاجی‌صفی در یکی از صحنه‌ها، منجر به تک گل ایران شد. ( تصاویر ۳، ۴ و ۵)

تصویر ۱: آرایش دفاعی بسیار فشرده‌ی‌ عراق. مهاوی، پیستون راست عراق، جهان‌بخش را «Mark» کرده و آماده است تا با او حرکت کند، طارق مراقب حاجی‌صفی است، ناطق، مدافع میانی راست عراق، از خط دفاع جدا شده تا طارمی را بین خطوط مهار کند، عدنان، پیستون چپ عراق، برای مهار قلی‌زاده بین خطوط عراق، به وسط متمایل شده است. تنها گزینه‌ی موجود برای ما، آزاد کردن محرمی در فضای پشت عدنان است که احمد این کار را نمی‌کند.

تصویر ۲: آرایش ۴-۴-۲ ایران هنگام ساخت بازی. جهان‌بخش و قلی‌زاده، کمی عقب‌تر از آزمون و طارمی، متمایل به مرکز بازی می‌کنند تا فضا را برای نفوذ محرمی و حاجی‌صفی فراهم کنند.

تصویر ۳: بازی بدون توپ مؤثر جهان‌بخش باعث شده تا مهاوی پست خود را ترک کند و همام مجبور شود برای مهار حاجی‌صفی به عقب آید. هم‌چنین بازی بدون توپ طارمی هم باعث شده تا ابراهیم، مدافع میانی سمت چپ عراق، پست خود را ترک کند و پشت سر او برای فرار قلی‌زاده فضا ایجاد شود. نوراللهی می‌توانست در این صحنه یک پاس به فضای پشت همام برای حاجی‌صفی ارسال کند.

تصویر ۴: قلی‌زاده کاملاً به وسط زده است، جهانبخش با حرکات خود مهاوی را به وسط کشانده است، در نتیجه فضای زیادی بین مهاوی و مدافع میانی راست عراق ایجاد شده است. قلی‌زاده دقیقاً یک پاس پشت مدافعان را به همان فضا برای سردار ارسال می‌کند، سردار دروازه را در موقعیت آفساید باز می‌کند.

تصویر ۵: شباهت این صحنه به دو‌ صحنه‌ی قبل انکارناپذیر است. باز هم جهان‌بخش به وسط زده و مهاوی را از پست خود خارج کرده، باز هم حاجی‌صفی آماده‌ی فرار از سمت چپ است، اما طارق که مسئول مهار اوست، در این صحنه تنها نگاهش به توپ است و غافل‌ از حرکات احسان. در نتیجه‌ی پاس عالی قلی‌زاده به فضای پشت طارق که روی حرکت جهان‌بخش ایجاد شده، احسان در موقعیت ارسال قرار می‌گیرد و با یک پاس زمینی، سردار را در موقعیت گل پیروزی‌بخش ایران قرار‌ می‌دهد.

افزایش فشردگی طولی و عرضی تیم ایران

یکی از انتقادات مطرح‌شده در آنالیز‌های قبلی به تیم ایران، عدم وجود فشردگی طولی و عرضی بازیکنان ایران چه هنگام دفاع عمیق و چه هنگام پرس کردن حریفان بود. استفاده از آرایش پایه‌ی ۲-۴-۴ به ما این امکان را می‌داد بدون نیاز به جابه‌جایی خاصی در پست‌های بازیکنان، با همین آرایش از عراق دفاع کنیم و در نتیجه فشردگی طولی و عرضی بهتری داشته باشیم.( تصویر ۶) با این حال اسکوچیچ تصمیم گرفت در دقایق پایانی، سردار آزمون را که نسبت به مهدی طارمی مشارکت کم‌تری در کار‌های تدافعی داشت، از بازی خارج کند و با اضافه کردن سامان قدوس و مهدی قایدی، تیم ما هم سرعت بالاتری در انتقال از دفاع به حمله به خود بگیرد و هم مجدداً شاهد فشردگی مناسب بازیکنان ایران به هنگام دفاع باشیم. نتیجه‌ی این فشردگی آن بود که عراق به‌ جز ضربه‌ی بشار رسن( که آن هم روی توپ لو دادن عزت‌اللهی به دست آمد) موقعیت خاصی از طریق ساخت بازی خودش خلق نکند.( تصاویر ۷، ۸، ۹ و ۱۰)

تصویر ۶: دفاع ایران با آرایش ۲-۴-۴.

تصویر ۷: عدم مشارکت فعال طارمی و آزمون در کار دفاعی، فشردگی طولی تیم ما را از بین برده و بازیکن عراق در منطقه‌ی ۱۱ زمین به راحتی صاحب توپ شده است. در ا‌دامه‌ی این صحنه توپ به جناح چپ ما می‌رود و پاس کات‌بک بازیکنان عراق، منجر به یک شوت نسبتاً خطرناک از پشت محوطه‌ی ما می‌شود.

تصویر ۸: آرایش ۲-۴-۴ ایران هنگام دفاع با اضافه شدن قدوس و قایدی به ترکیب اصلی، مجدداً به فشردگی مناسبی رسیده است.

تصویر ۹: در این صحنه توپ با ضربه‌ی سر قلی‌زاده، برای ما پس گرفته می‌شود.

تصویر ۱۰: ۱۰ ثانیه بعد، روی حرکات هماهنگ طارمی، قایدی و قلی‌زاده، علی در موقعیت عالی گل‌زنی قرار می‌گیرد. باز هم ایران و باز هم سرعت بالایش در انتقال از دفاع به حمله!
 

۴ بازی، ۱۲ امتیاز، صعود به عنوان صدرنشین و برابری با رکورد بهترین شروع یک مربی در تیم ملی ایران. اسکوچیچ موفق شد با یکی از طلایی‌ترین نسل‌های تاریخ فوتبال ایران، پیچ تند اول را با موفقیت رد کند. حال گمانه‌زنی‌ها در مورد ادامه‌ی هم‌کاری با او‌ بالا گرفته و فدراسیون فوتبال هنوز اظهارنظر قطعی در این مورد نکرده است. در این میان تنها دو نکته بدیهی است: ۱- تیم ملی با دراگان در این ۴ مسابقه روند رو به رشدی داشته است، اما این که شیب صعودی این روند، تضمین‌کننده‌ی موفقیت ما در دور بعدی مسابقات هم باشد، معلوم نیست. ۲- این نسل از بازیکنان حاضر در تیم ملی فوتبال ایران، بی‌گمان یکی از بهترین نسل‌های چند دهه‌ی اخیر فوتبال ایران است و نباید بگذاریم حسرت کسب نتایج دل‌چسب با این تیم، مثل تیم طلایی ۹۸، بعد‌ها روی دل تک تک‌مان بماند.