خطر کوسه‌های نیمکت نشین یحیی

به گزارش ورزش سه ، پیش از برگزاری دیدار با ذوب‌آهنِ مجتبی حسینی در اصفهان، احتمالاً‌ در ذهن گل‌محمدی این یکی از سخت‌ترین تقابل‌های تیمش در نیم‌فصل دوم‌ بود؛ سخت‌تر از تقابل با سپاهان و استقلال. حسینی که در نیم‌فصل اول هم‌ به هم‌راه تیم کم‌مهره‌ی نفت مسجد سلیمان، پرسپولیس را متوقف کرده بود، این بار هم به عنوان یکی از افرادی که بیش‌ترین آشنایی را با تفکرات گل‌محمدی دارد، در سودای متوقف‌کردن هم‌کار سابق خودش بود. در نهایت اما ذوبی‌‌ها نتوانستند از تک گل اسدبیگی محافظت کنند و با دو گل مغانلو و عبدی، دو تعویض طلایی یحیی، بازی را به پرسپولیس واگذار کردند تا حساسیت در صدر جدول هم‌چنان در بالاترین نقطه‌ی خود باقی بماند.

نیمه‌ی اول؛ وقتی حسینی مچ یحیی را خواباند
پرسپولیس بازی را با آرایش ۲-۴-۴ همیشگی خود آغاز کرد و در روز محرومیت سید جلال حسینی و فرشاد فرجی، از زوج کامیابی‌نیا-کنعانی در ترکیب خود بهره برد. هم‌چنین مغانلو هم به دلیل مصدومیت جزیی از روی نیمکت کار را آغاز کرد تا شاهد حضور زوج عالیشاه-آل‌کثیر در نوک پیکان سرخ‌ها باشیم. در پست دفاع راست هم مهدی شیری بعد از عملکرد مثبت مقابل شاهین بندرعامری، بار دیگر در ترکیب اصلی قرار گرفت تا نعمتی را به نیمکت منتقل کرده باشد، اما در پست دفاع چپ، وحید امیری هم‌چنان در ترکیب اصلی حضور داشت و خبری از سعید آقایی نبود. سرخ‌ها با  آرایش ۲-۴-۴ و در اغلب دقایق نیمه‌ی اول به صورت «High-press» و با حضور ۶ بازیکن در نیمه‌ی زمین ذوب‌آهن، آن‌ها را پرس می‌کردند( تصویر ۱). 

تصویر ۱: آرایش ۲-۴-۴ High-press پرسپولیس هنگام دفاع

مجتبی حسینی هم بعد از تجربه‌ی ناموفق استفاده از دفاع ۳ نفره مقابل استقلال در جام حذفی، بار دیگر به آرایش ۱-۳-۲-۴ خود بازگشته بود و از همان ۱۱ نفری که مقابل گل‌گهر به میدان رفته بودند، استفاده کرد. آرایش ذوب‌آهن هنگام دفاع تبدیل به ۲-۴-۴ «Mid-block» می‌شد و مجتبی حق‌دوست با اضافه شدن به پیمان رنجبری، دو نفر اول بلاک دفاعی ذوبی‌ها را تشکیل می‌دادند. حضور ۲ نفر در بلاک دفاعی ذوب، باعث می‌شد پرسپولیس در خط اول بازی‌سازی خود یک عرض ۳ نفره با اضافه شدن میلاد سرلک به فضای میان کنعانی‌زادگان-کامیابی‌نیا تشکیل دهد تا هم سرخ‌ها در فاز اول بازی‌سازی‌شان صاحب برتری عددی شوند و هم کمال و کنعانی در نیمه‌ی زمین خودی کاملاً باز شوند تا شیری و امیری فرصت پیدا کنند جلو‌تر روند. احسان پهلوان با عقب‌ رفتن سرلک، از سمت راست به مرکز زمین متمایل می‌شد تا تبدیل به زوج نوراللهی در مرکز زمین شود و روی دست این دو نفر هم شیری و امیری حضور داشتند؛ بنابراین آرایش کلی پرسپولیس هنگام ساخت بازی به ۳-۴-۳ تغییر می‌یافت( تصویر ۲ و ۳). 

تصویر ۲: آرایش ۳-۴-۳ پرسپولیس هنگام ساخت بازی و آرایش ۲-۴-۴ Mid-block ذوب‌آهن هنگام دفاع. یک نبرد ۴ در برابر ۴ در مرکز زمین شکل گرفته است.

تصویر ۳: ادامه‌ی آرایش ۳-۴-۳ پرسپولیس هنگام ساخت بازی که «۳» انتهایی آن در این تصویر است.

این آرایش البته چندان برای پرسپولیس کارساز نبود، زیرا آن‌ها در فاز دوم بازی‌سازی‌شان یک عرض ۴ نفره را تشکیل می‌دادند و این ۴ نفر در لحظات زیادی تقریباً در یک کانال عرضی قرار می‌گرفتند؛ بنابراین ۴ نفر خط هافبک ذوب‌آهن بدون مواجه شدن با چالش خاصی، با قرار گرفتن روی یک خط می‌توانستند برای ۴ نفر پرسپولیس مشکل ایجاد کنند. دیگر آرایشی که پرسپولیس در نیمه‌ی اول هنگام ساخت بازی از آن بهره برد، ۳-۲-۳-۲ بود؛ در این حالت سرلک دیگر به خط دفاع اضافه نمی‌شد، بلکه جلوی دو مدافع میانی قرار می‌گرفت و روی دست خود، شیری و‌ امیری را می‌دید. جلوی این ۳ نفر هم نوراللهی و پهلوان حضور داشتند. بدین ترتیب پرسپولیس با حضور ۵ نفر( شیری، سرلک، امیری، نوراللهی و پهلوان) که در دو کانال عرضی متفاوت حضور داشتند، می‌توانست از سد ۴ نفر خط هافبک ذوب‌آهن عبور کرده و به فاز سوم بازی‌سازی خود برسد.( تصویر ۴ و ۵ )‌ 

تصویر ۴: آرایش ۳-۲-۳-۲ پرسپولیس هنگام ساخت بازی؛ دقت کنید که شیری-سرلک-امیری و پهلوان-نوراللهی در دو‌ کانال عرضی متفاوت قرار گرفته‌اند، بنابراین ۴ نفر خط هافبک ذوب‌آهن مانند تصویر ۲ نمی‌توانند با بودن روی یک خط از سرخ‌ها دفاع کنند.

تصویر ۵: ادامه‌ی آرایش ۳-۲-۳-۲ پرسپولیس که «۳» انتهایی آن در این تصویر مشخص است.

اما در فاز سوم بازی‌سازی، حسینی به خوبی تیمش را در سمتی که توپ در جریان داشت، صاحب« Overload» یا «تراکم» می‌کرد و اجازه نمی‌داد سرخ‌ها کار‌های ترکیبی خود را در گوشه‌ها و نیم‌فضاها شکل دهند. هم‌چنین ضعف تیم پرسپولیس در تعویض منطقه‌ی بازی باعث می‌شد وقتی ذوبی‌ها در یک سمت Overload ایجاد می‌کردند و سمت دیگر آن‌ها خالی می‌شد، پرسپولیس نتواند با تعویض منطقه، بازی را به سمت خلوت ببرد و اصطلاحاً «Underload» کند. ( تصویر ۶ و ۷) 

تصویر ۶: تجمع خوب بازیکنان ذوب‌آهن در سمت توپ و شکل دادن یک نبرد ۳ به ۳ در سمت راست؛ جای‌گیری عالی حق‌دوست امکان ارسال پاس نوراللهی به منطقه‌ی ۱۴ را از بین برده و اسدبیگی هم آماده‌ی پوشش نیم‌فضا یا منطقه‌ی ۱۴ است.

تصویر ۷: نوراللهی در این صحنه می‌توانست با یک پاس بلند منطقه‌ی بازی را برای امیری عوض کند، اما پاس زمینی بی‌دقتی را به فضای میان ترابی-امیری ارسال می‌کند و در ادامه‌ی این صحنه ضد‌حمله‌ی خطرناکی برای ذوبی‌ها شکل می‌گیرد.

این Overload برای ذوبی‌ها به لطف پوشش‌های عالی سلطانی‌مهر و اسدبیگی و حمایت‌های خوب جهانی و محمود‌آبادی از دفاع راست و چپ ذوب‌آهن ایجاد شد. تیم حسینی مزد دفاع خوب خود را هم در نیمه‌ی اول گرفت و توانست روی اشتباه کشنده‌ی لک و کامیابی‌نیا، دروازه‌ی پرسپولیس را باز کند.

نیمه‌ی دوم؛ وقتی یحیی مچ حسینی را خواباند
با شروع نیمه‌ی‌ دوم ذوب‌آهن از حالت «Mid-block» به «Low-block» رفت و به جز رنجبری و حق‌دوست، بقیه‌ی ذوبی‌ها دفاع را از نیمه‌ی زمین خودی آغاز می‌کردند. همین مسئله باعث شد پرسپولیس نیاز به نفرات کم‌تری در فاز اول بازی‌سازی خود داشته باشد؛ بنابراین گل‌محمدی از شروع نیمه‌ی‌ دوم نقش تهاجمی‌تری را روی دوش احمد نوراللهی گذاشت و آرایش پرسپولیس هنگام حمله تبدیل به ۱-۵-۲-۲ یا ۱-۵-۱-۳ شد؛ در هر دوی این آرایش‌ها، مهدی عبدی تک مهاجم سرخ‌ها بود، پشت سر او مهدی شیری و وحید امیری در گوش راست و چپ حضور داشتند و نوراللهی، ترابی و عالیشاه هم بین خط دفاع و هافبک ذوب قرار می‌گرفتند تا به هم‌راه شیری و امیری، ۵ نفر پشت سر عبدی را تشکیل دهند. 

در فاز اول بازی‌سازی هم پرسپولیس گاهی کار را با کنعانی-کمال آغاز می‌کرد که در جلوی آن‌ها پهلوان-سرلک حضور داشتند؛ گاهی هم یک عرض ۳ نفره را با کنعانی-سرلک-کمال تشکیل می‌داد که با توجه به توانایی حمل توپ بالای این ۳ نفر و برتری عددیشان‌ نسبت به ۲ بازیکن اول بلاک دفاعی ذوب( حق‌دوست و رنجبری) می‌توانستند یک خط جلوتر آیند و هم‌عرض پهلوان شوند( تصویر ۸، ۹ و ۱۰)

تصویر ۸: آرایش ۱-۵-۱-۳ پرسپولیس هنگام ساخت بازی که «۳» آن در این تصویر مشخص است؛ استقرار Low-block ذوب‌آهن فضای زیادی را برای حمل توپ در اختیار کنعانی قرار داده است.

تصویر ۹: کنعانی آن‌قدر پا به توپ جلو می‌آید تا با پهلوان هم‌عرض شود؛ عالیشاه، نوراللهی و ترابی به‌خوبی بین خط هافبک و دفاع ذوب جای گرفته‌اند، شیری و‌ امیری در دو جناح حضور دارند و عبدی هم آماده‌ی فرار به فضای پشت مدافعان است. کنعانی یک‌ پاس طولی عالی به نوراللهی می‌دهد، کار ترکیبی نوراللهی و ترابی در نهایت عبدی را در موقعیت تک به تک قرار می‌دهد و این مهاجم دروازه را باز می‌کند که آفساید گرفته می‌شود.

تصویر ۱۰: چند دقیقه قبل از گل آفساید عبدی، باز هم آرایش ۱-۵ پرسپولیس در ۱/۳ تهاجمی حریف مشخص است؛ بار دیگر عالیشاه، نوراللهی و ترابی بین خط هافبک و دفاع ذوب قرار گرفته‌اند.

با اضافه شدن مغانلو به جای پهلوان، آرایش پرسپولیس به ۵-۲-۳ تغییر یافت؛ عرض ۳ نفره با کنعانی-سرلک-کمال در فاز اول بازی‌سازی، جلوی این سه، شیری و امیری کاملاً لب خط حضور داشتند و ۵ نفر تهاجمی هم به ترتیب از راست به چپ عالیشاه، نوراللهی، مغانلو، عبدی و ترابی بودند. پرسپولیس با این کار دو بازیکن را در هر یک از گوش‌های راست و چپ خود قرار داد: شیری-عالیشاه در راست و امیری-ترابی در چپ. هم‌چنین این آرایش عملاً بازیکن خاصی را در ۱/۳ میانی زمین برای سرخ‌ها باقی نمی‌گذاشت، اما توانایی بسیار بالای ۳ نفر عقب زمین پرسپولیس و به‌ویژه کنعانی در ارسال پاس طولی، باعث می‌شد سرخ‌ها مستقیم از فاز اول به سوم بازی‌سازی بروند و با یک پاس طولی از دفاع، ۵ نفر جلوی زمین خود را صاحب توپ کنند. 

یکی از موارد بسیار مهم آرایش تهاجمی جدید سرخ‌ها به نحوه‌ی جای‌گیری بی‌نظیر این ۵ نفر باز‌می‌گشت: وقتی تیمی مثل ذوب‌آهن با ۴ نفر دفاع می‌کند، ۵ فضا میان این ۴ نفر ایجاد می‌شود که ۵ مهره‌ی تهاجمی پرسپولیس به خوبی در این فضاها جای می‌گرفتند؛ عالیشاه در گوش راست، نوراللهی در نیم‌فضای راست( فضای بین‌ مدافع میانی و مدافع چپ حریف)، مغانلو بین دو مدافع میانی، عبدی در نیم‌فضای چپ( فضای بین مدافع میانی و مدافع راست حریف) و ترابی در گوش چپ( تصویر ۱۱ و ۱۲ و ۱۳)

تصویر ۱۱: نحوه‌ی‌ جای‌گیری عالی ۵ نفر تهاجمی پرسپولیس هنگام گل اول؛ عالیشاه در گوش راست، نوراللهی در نیم‌فضای راست، مغانلو بین محمد‌زاده و حسینی، عبدی مشغول فرار از فضای بین حسینی و محمدی‌مهر( مدافع راست) و ترابی( در تصویر نیفتاده) هم از فضای پشت محمدی‌مهر به محوطه اضافه می‌شود.

تصویر ۱۲: یک دقیقه بعد از گل، دوباره همان ۵ نفر و همان جای‌گیری‌ها. عدم پوشش نیم‌فضای راست توسط سلطانی‌مهر( کاری که در نیمه‌ی‌ اول به خوبی انجام گرفت) باعث می‌شود نوراللهی در این فضا صاحب توپ شود. یک بار دیگر به جای‌گیری مغانلو بین دو‌ مدافع میانی ذوب و عبدی بین مدافع میانی و مدافع راست ذوب دقت کنید.

تصویر ۱۳: شماتیک آرایش ۵-۲-۳ پرسپولیس هنگام حمله مقابل آرایش ۲-۴-۴ ذوب هنگام دفاع. برتری عددی پرسپولیس در فاز اول بازی‌سازی به ۳ نفر عقب زمین‌شان اجازه می‌دهد به منطقه‌ی ۱۱( مستطیل اول) وارد شوند و در آن جا توجه یکی از هافبک‌های میانی ذوب را به خود جلب کنند، حال فضا برای ارسال پاس به منطقه‌ی ۱۴( مستطیل دوم، فضای بین دفاع و هافبک ذوب) ایجاد می‌شود.

نحوه‌ی جای‌گیری بازیکنان پرسپولیس مجتبی حسینی را مجبور کرد تا با اعمال ۳ تعویض در دقیقه‌ی ۷۵ دوباره تیمش را به دفاع ۳ نفره ببرد که هنگام دفاع تبدیل به ۵ نفر شوند؛ اما کاملاً مشخص بود ۵ بازیکن عقب زمین ذوب آگاهی درستی از نقش‌های خود در این پست ندارند. نتیجه آن بود که ذوبی‌‌ها حتی با دفاع ۵ نفره‌شان هم دروازه‌ی خود را برای بار دوم باز شده دیدند.( تصویر ۱۴ و ۱۵)

تصویر ۱۴: تغییر آرایش ذوب از ۲-۴-۴ به ۱-۲-۲-۵ هنگام دفاع. پرسپولیس هم با ۵-۲-۳ حمله می‌کند. چون سرخ‌ها بازیکن خاصی در مرکز زمین ندارند، کنعانی به خوبی پا به توپ جلو‌ می‌آید و شیری را صاحب توپ می‌کند.

تصویر ۱۵: ۵ نفر تهاجمی پرسپولیس باز هم در تصویر مشخص‌اند، با این تفاوت که این بار مغانلو به نیم‌فضای راست زده و نوراللهی می‌تواند به فضای میان محمد‌زاده-حسینی اضافه شود. عبدی هم به فضای بین‌ مدافع مرکزی و مدافع راست ذوب می‌زند و از همان جا دروازه را باز می‌کند. ذوب‌آهن در این صحنه باید در اصل با ۵ نفر دفاع کند، اما محمدی‌مهر، وینگ-بک راست ذوب، به خط دفاع اضافه نشده و فاصله‌ی عرضی میان ۳ مدافع مرکزی ذوب، محمد‌زاده-حسینی-قریشی و هم زیاد است. این موارد نشان می‌دهند بازیکنان ذوب آمادگی لازم برای بازی با آرایش ۵ دفاعه را نداشته‌اند.

یحیی گل‌محمدی و کادرش برای چندین بار در هفته‌های اخیر به لطف تعویض‌هایشان موفق به تغییر نتیجه‌ی بازی شدند. این اتفاقات در حالی در این فصل به وقوع می‌پیوندد که در فصول گذشته یکی از انتقادات رایج به گل‌محمدی، تعویض‌های دیرهنگام یا نابه‌جای او بود. نقیصه‌ای که در این فصل کاملاً برطرف شده و باعث شده پرسپولیس یکی از تیم‌های درخشان این فصل در نیمه‌ی دوم مسابقات باشد.

 البته عمیق‌تر شدن اسکواد‌ پرسپولیس در نیم‌فصل دوم‌ دست یحیی را برای اعمال این تغییرات بازگذاشته است. همه‌ی این مسائل کنار هم می‌تواند پرسپولیس را در هفته‌های آتی به ربودن گوی سبقت از سپاهان بسیار امیدوار نگه دارد.

علی کمانگری