راز چهار قهرمانی پیاپی ایران چه بود؟

به گزارش ورزش سه ، حمیدرضا صدر به کالبد شکافی چهار قهرمانی متوالی جوانان ایران در آسیا دهه پنجاه پرداخته است. دورانی که تیمهای پایه فوتبال ایران اهمیتی در سطح تیم ملی داشتند؛ چیزی که از بینش اداره کنندگان فوتبال در آن دوران سرچشمه گرفته بود.آقای دیده‌بان،دبیر فدراسیون  و تیم فکری و فنی اش.

آن موفقیتها هرگز تصادفی نبود.

رقابت های قهرمانی جوانان آسیا از سال 1959 برگزار شده و هنوز هیچ تیمی از غرب آسیا تا 1973 عنوان قهرمانی را کسب نکرده بود. قهرمانی به شرقی ها تعلق داشتند، به کره جنوبی، تایلند، برمه و همین طور به اسرائیل. جوانان ایران پس از سپری کردن چهار دوره آمیخته به ناکامی در خانه به میدان می رفت، در تهران. رهبری تیم ملی جوانان در 1352 پس از زدراکف رایکف و پرویز ابوطالب که هر روی آن نیمکت ناکام مانده بودند به حشمت مهاجرانی سی و چهار ساله و محمود یاوری سپرده شده بود. دو بازیکنی که در باشگاه پاس همبازی بودند و به سنت باشگاه پاس به نظم و اجرای بی عیب و نقص بی مماشات اعتقاد داشتند. جرج اسکینر انگلیسی نقش مشاور آنها را بر عهده داشت، مربی کهنه کار سپیدموی افتاده ای با چشمان تیزبین و تحلیل های عمیق که اصراری برای قرار گرفتن در صف اول نشان نمی داد.

برنامه آهنین

مهاجرانی و یارانش به برنامه ریزی زنجیره ای برای برپایی تیم های جوانان روی آوردند، برنامه ای بی سابقه در ایران. بازیکن یابی اش بر مبنای طرح دقیقی صورت گرفت. با دستیارانش به استان ها سفر کرد. مسابقات استانی برگزار می شدند. برای هر استان یک مربی محلی از سوی خود تعیین کرده بود تا مسابقات را زیر نظر بگیرند. میان آنها حمید برمکی در آبادان، نعمت پور در اهواز، حریری در اصفهان، اکبر کیا در شیراز، خانلو در تبریز، اکبری و نجاران در مشهد و صالح نیا در گیلان شاخص بودند. تیم های منتخب استان ها پا به مسابقات قهرمانی کشوری می گذاشتند. دو تیم الف و ب تشکیل شدند. تورنمنت های بین المللی برپا می شدند تا تیم منتخب جوانان با تیم های خارجی مصاف دهد (در تیم جوانان آرسنال که در بهمن 1353 به ایران آمد و در شیراز با یک گل پسران مهاجرانی را شکست داد نام دیوید اولری و فرانک استیپلتن هم خودنمایی می کرد).

مهاجرانی به یاری عباس رضوی، ایرج قلیچ خانی، جمشید وطندوست، رسول مدد نوعی و مصطفی الهی تیم ملی جوانان را بدل به تیمی ایرانی کرد و انحصار تهرانی ها را شکست. در تیم های او بازیکنان آبادانی، اهوازی، تبریزی، شیرازی و اصفهانی پرشماری شکوفا شدند. او و همکارانش تدارکات نخستین تیم را از نیمه دوم سال 1352 آغاز کردند و بیش از صد بازیکن جوان را به آزمون کشیدند. آنها بازیکنان انتخاب شده برگزیده را طی سه دیدار تدارکاتی برابر تیم هایی از چکسلواکی، رومانی و برزیل زیر ذره بین بردند و تیم شان نقطه ضعفی نداشت. تیمی با دو سنگربان فوق العاده برای ایستادن درون دروازه، یک خط دفاعی باصلابت، مردان میانی خلاق و سرانجام مهاجمانی شاداب. تیمی که با روش 3-3-4 بازی می کرد و هر دو مدافع کناری اجازه نفوذ داشتند و تعداد مهاجمان را افزایش می دادند... برای اولین بار مسیر جابجایی بازیکنان نه از تیم های بزرگ به تیم جوانان بلکه از تیم جوانان به باشگاه های بزرگ شد.

نخستین درخشش

نخستین باری که نگاه ها به سوی تیم جوانان مهاجرانی برگشت بهمن 1351 بود. برابر اسپارتا پراگ در زمین لگد خورده و بدون چمن امجدیه. در میدانی دفن شده زیر باران سیل آسا. دیداری که داور در دقیقه 78 آن را زمانی که اسپارتا با یک گل جلو بود به دلیل شرایط نامناسب زمین تعطیل کرد. کوچولوهای مهاجرانی برغم اندام ریزشان برابر چک های درشت جثه و خشن جانانه جنگیدند. بازی شان چشمگیر بود. برابر تیمی که پرسپولیس دو روز بعد با چندین ملی پوش صاحبنام برابرش به تساوی 2-2 تن داد. کوچولوهای مهاجرانی هفته بعد برابر استوا بخارست فقط با یک گل شکست خوردند و نمایش جانانه شان نشان داد جرقه نیستند و می توانند  به شعله بدل شوند.

جوانان طلایی

پیش از آن در ادوار گذشته تیم های ایرانی با بازیکنانی بیشتر از سن خود راهی مسابقات می شدند و بارها جنجال ها و آبروی ریزی های پرشمار بر جای گذاشته بودند، ولی تیم مهاجرانی و یارانش پاک شده بودند. تیمی با فقط هفت بازیکن از سیاهه بازیکنان تیم ملی جوانان ایران متولد 1331 یعنی بیست ساله و سایرین کمتر از بیست سال داشتند... مردان کلیدی نخستین  تیم ملی جوانان به رهبری مهاجرانی در جام 1973 (1352) اینها بودند که همه شان در در باشگاه های بزرگ به پرواز درآمدند:

حسین راغفر دروازه بان راه آهن، تنها بازیکن بازمانده تیم سال پیش و دانشجوی مدرسه علوم بانکی... حافظ طاحونی دروازه بان ذخیره راه آهن... مسیح مسیح نیا کاپیتان و مدافع میانی با سابقه بازی در بانک ملی و پرسپولیس... کریم غیاثی مدافع ورامینی چپ راه آهن... اسماعیل نوربخش: مدافع راست قصر یخ که برای گارد، پرسپولیس و پیام هم به میدان رفته بود... مهدی دینورزاده: مدافع چپ باشگاه شهریار... محمد نعیما مدافع راست راه آهن... سعید باغوردانی: مدافع میانی تاج اهواز... علی شجاعی: مدافع میانی سپاهان... محسن مصباح ذاکری هافبک راه آهن... محسن یوسفی هافبک راه آهن... حسن نگارش:  هافبک تاج آبادان... حمید ناجی هافبک بانک ملی... مائیس میناسیان هافبک آرارات... محمد دستجردی: گوش چپ پاس اهواز... پرویز مظلومی مهاجم تاج آبادان... حسن روشن: گوش راست تاج...هادی نراقی: مهاجم برق تهران....

تیم های جوانان طی سال های بعد چشمه جوشان معرفی بازیکنان لبالب از استعداد شدند: حسین فرکی، عبدالرضا خادم پور، مجید بشکار، احمد سنجری، محمد دستجردی، حسین فداکار، نوری خدایاری، نادر فریاد شیران، غلامحسین پیروانی، حسن نظری، حبیب خبیری، الیاس عبدالهی، محمد دادکان، سعید مراغه چیان، حمید مجد تیموری، علی قشقایی، هادی آهنگران، احمد اسپندار، مسلم خانی، حبیب شریفی،باغدیک عابدیان، اصغر صدری و علیرضا حیدری... سیاهه ای تمام نشدنی و غنی.

پسران مهاجرانی چهار دوره متوالی قهرمانی شدند که سه قهرمانی شان مشترک بودند. توفیقی برآمده از برنامه ریزی دقیق و اجرایی آهنینی که به چشمه استعداد جوشان جوانان این مرز و بوم چنگ زد و عصر طلایی را برجای گذاشت..

حمیدرضا صدر